Vulhoogte van flessen.

Tijdens het bottelen van ons laatste bier ontspon zich een discussie over de juiste vulhoogte. Naar mijn mening vulde Jan, die op dat moment de functie had van flessenvuller, de flesjes niet vol genoeg (zo’n 4 a 5 cm onder de rand van het flesje) waarop Erik antwoordde dat de commerciële brouwerijen er ook niet meer in deden. Hij bewees zijn stelling met het tonen van enkele commerciële flesjes bier waarin inderdaad een vulhoogte van 4 of meer cm onder de dop te zien was. Thuisgekomen heb ook nog eens gekeken naar 2 soorten commercieel bier, te weten Amstel Bok en Brand Urtyp. Bij beide bieren was de vulhoogte niet te zien vanwege het halsetiket, maar toen ik die eraf had geweekt bleek dat Erik gelijk had, bij de Amstelbok was het 4 cm en bij de Brand Urtyp zelfs 4,5 cm!

Er stond mij iets van bij dat het LABO daar een voorschrift over had (vanwege ontploffingsgevaar of zoiets) maar het leek mij verstandiger om de voorzitter van het Bier Keurmeesters Gilde, Peter van den Hurk, maar eens om advies te vragen. Hierbij zijn reactie:

“Heer Theo,De vulhoogte volgens het reglement dat wij altijd geadviseerd hebben was:16. De afstand tussen de afsluiting en het bieroppervlak moet zijn tussen 1 en 2,5 cm. Volgens het LABO reglement versie 6.0:16. De afstand tussen de sluiting en het bieroppervlak moet zijn tussen 1 en 4 cm.Wij adviseren tussen de 1 en de 2,5 cm aan te houden. Als de afstand n.l. te groot is, is de kans op 'bommen' groter.Ik heb bij een keuring in Bergen op Zoom meegemaakt dat er tijdens de eindronde een flesje spontaan explodeerde terwijl het nog in het krat stond. Nadat we uit de stukken van het etiket het flesnummer hadden kunnen opsporen, hebben we er het keuringsformulier bijgepakt dat tijdens de eerste ronde was ingevuld. De BKG keurmeester had bij de vulhoogte een opmerking gemaakt dat deze te laag was n.l. 4,3 cm.Ook tijdens een keuring in Tilburg zijn er flesjes spontaan geëxplodeerd waarvan het 'duoflesje' ook een vulhoogte onder de 4 cm bleek te hebben.Mijn advies is dan ook: hou het veilig en ga niet onder de 2,5 cm zitten.Dat er bij commerciële brouwerijen soms lager wordt afgevuld zal liggen aan het feit zij de druk in de flesjes beter in de hand kunnen houden dan een thuisbrouwer en dat elke cm³ minder bier in de fles voor de commerciële brouwer winst is."

Ik was nog niet helemaal tevreden want ik wilde ook weten wat er gebeurt als je het flesje te vol doet. Dus weer een mailtje naar Peter gestuurd met deze vraag en daarop kreeg ik het volgende antwoord:

“Heer Theo,Als men een bierflesje opent komen er altijd schuimbellen op het bier omdat de druk vrijkomt en het koolzuur uit het bier ook omhoog komt. Als men een bierflesje openmaakt met een vulhoogte minder dan 1 cm, is de kans reëel aanwezig dat de fles dan overschuimt. Dit gaat dan vaak gepaard met natte kleren/papieren.Groet, Peter”

Mijn advies aan jullie allemaal is dan ook: vul je flesjes niet voller dan 2,5 cm onder de rand, enerzijds vanwege een reëel ontploffingsgevaar en anderzijds om te voorkomen dat je op wedstrijden waarop door BKG keurmeesters wordt gekeurd een puntaftrek krijgt, waardoor je misschien een prijs door de neus geboord wordt!

Verder zal ik op het eerstkomende LABO-overleg een voorstel doen om de fleshoogte vast te stellen tussen 1 en 3 cm. van de dop.

Theo van de Voorde

Kunnen wij een vaatwasmachine gebruiken voor onze hobby?

Wat is bier brouwen toch een mooie hobby, zoals zoveel hobby’s zijn er leuke en minder leuke dingen aan onze gezamenlijke vrijetijdsbesteding. Zo vind ik het altijd een behoorlijke klus om de flesjes schoon te maken. Zeker sinds ik samen met Jan Wurpel batches brouw van 110 liter per brouwsel, dan kan een ieder uitrekenen hoeveel flesjes van 30cl er moeten worden schoongemaakt. Dus ik zat van allerlei ideeën uit te broeden om dit werkje te verlichten en had al een schuin oogje op onze afwasmachine in de keuken laten vallen. Maar dit werd niet in dank afgenomen door mijn (v)echtgenote José. In Zymurgy is jaren geleden een artikel geplaatst over het gebruik van de vaatwasser voor het schoonmaken van de bierflesjes, men was er niet gecharmeerd van om dat het wasmiddel niet goed in de flesjes kon komen afhankelijk van de plaats van het flesje in de vaatwasser met als gevolg vaak teleurstellend resultaat.

Op een dag vertelde mijn collega Rene (die ik heb enthousiast heb gemaakt om te gaan stoken)
mij dat hij zijn keuken ging verbouwen en een vaatwasmachine overhad die niet meer goed werkte. Hij wilde deze vrijwillig ter beschikking stellen tegenover wat van de opbrengsten van onze schone hobby. Deze machine bleef een tijdje bij mij in de weg staan in de garage en mijn (v)echtgenote begon druk op mij uit te oefenen door elke keer te vragen wat ik met die sta in de weg van plan was en nog belangrijker wanneer ik nou toch eens met dat idiote plan begon.
Mijn eerste plannen waren om het apparaat te slopen om zo de pomp en het verwarmingsapparaat te behouden. (Misschien om het in de RIMS te gebruiken).
Maar omdat erbij gezegd was dat dit apparaat niet meer goed werkte ging ik de afwasmachine toch proberen, gewoon voor de lol. En het resultaat zal jullie niet verbazen: hij werkte niet.
Dit kon ik toch niet zo goed hebben, wat kon het nou toch zijn????
De grijze cellen begonnen te knarsen, eerst maar eens een emmer met water vullen en deze legen in de afwasmachine, klep dicht en potjandorie er kwam leven in het apparaat,
het water werd er direct weer uitgepompt en de vaatwasmachine ging in ruststand en dacht bekijk jij het verder maar. Maar deze actie bracht mij op het idee dat het waterinlaat(slot) dat standaard bij afwasmachines op de waterslang gemonteerd is en vast gemaakt wordt aan de kraan, wel eens de pijp aan maarten kon hebben gegeven. Dus naar de onderdelenwinkel voor een vervanger, en inderdaad deze zijn gewoon te koop, voor een kleine 60 euro ben je in het bezit van een vervanger. En met verbluffend resultaat, de vaatwasser bewees weer zijn diensten.
Dit onderdeel was het begin van een lange waslijst van spullen om deze vaatwasmachine om te bouwen tot flessenafwasmachine.

Wat voert zo’n afwasmachine nu uit tijdens zijn programma.
In het algemeen gaat het als volgt:
Er wordt eerst water ingenomen om de waterontharder te spoelen, dit gebeurd 1 a 2 maal
Dit dient om de waterontharder te ontdoen van regenereer zout.
De waterontharder bestaat uit een kern van harskorrels, deze harskorrels verwijderen de kalk uit het water, het regenereer zout verwijdert op zijn beurt het kalk van de harskorrels.
Zou dit niet gebeuren dan verslijten de harskorrels en verstopt de waterontharder op den duur en neemt de vaatwasser geen water meer in.

Daarna wordt er water geladen tot een bepaald niveau en start de pomp.
Dit water wordt nog niet opgewarmd, dit is expres gedaan om de zetmeel resten van het serviesgoed af te spoelen. Zou je namelijk gelijk warm beginnen dan bestaat de mogelijkheid dat de zetmeel resten inbranden op je serviesgoed. Dus vooraf het serviesgoed afspoelen met warm water voordat het de vaatwasser ingaat is niet aan te raden, je kunt het zien aan het dof worden van je servies. Dit kun je aantonen door jazeker de ons zo bekende jodiumproef uit te voeren op je servies. Na het koude spoelen wordt het water weggepompt en wordt er weer vers water ingelaten tot het goede niveau. De pomp start en het zeepbakje floept open. Nu wordt het water langzaam opgewarmd volgens het ingestelde programma 55°C of 65°C. en volgt het wasprogramma. Na deze fase wordt er weer leegepompt en daarna weer water ingelaten voor een koude spoelbeurt.

De temperatuur zakt door het koude water in de afwasmachine tot zo’n 25 a 30°C. Na deze spoelbeurt wordt het water weg gepompt, hierna volgt de warme spoelbeurt, tevens wordt er een kleine hoeveelheid glansspoelmiddel gedoseerd.
Na de deze fase volgt het leegpompen en de waterontharder wordt weer geladen met regenereerzout om de harskorrels in de ontharder te ontdoen van kalk. En nu dan het laatste gedeelte de droogfase.

Maar wat wilde ik nu met die werkende afwasmachine, en nog belangrijker hoe kon ik bereiken dat elk fles van binnen en van buiten goed werd schoongemaakt.
Mijn idee was om een buizenstelsel te maken met allemaal rechtopstaande buisjes waarop de flesje konden worden geplaatst. Als de machine zou draaien zou het trillingen veroorzaken waardoor de hals van de flesjes kon beschadigen. Dus de halzen moeten op een zacht materiaal rusten, ik dacht aan nylonbussen. De staanders moeten zo zijn geplaatst dat van het centrum van de staander tot het centrum van de volgende staander in de zelfde rij 6,3 cm is.
De standaard 30 cl euroflesjes zijn 6cm in doorsnede, zo heb je nog wat speling en ruimte om het spoelwater van boven af te voeren. De rijen met staanders moeten ten opzichte van elkaar verschoven zijn zodat de rijen dichter op elkaar kunnen komen.

En zou de pomp het aankunnen om al die flesjes te voorzien van water en kwam er nog genoeg druk uit om de flessen aan de binnenkant goed schoon te maken? Zou de pomp de tegendruk aankunnen? Allemaal vragen waar op ik geen antwoord kon vinden. Het werd dus een grote gok.
Het project kon slagen maar ook gigantisch de mist ingaan.
Eerst maar eens de afwasmachine bemeten aan de binnenzijde.
Bij de afwasmachine van het merk Bauknecht type GSI 3352 had ik berekend dat ik 7 dwarsbuizen kwijt kon met op elke dwarsbuis zeven aansluitingen voor de standbuizen
Dus als alles goed ging kon ik 49 flesjes per wasbeurt schoonmaken.
Maar pas op! elk merk en type kan flink verschillen en het hangt ook af vanaf welke plaats in de vaatwasmachine het water aangevoerd word voor de onderste sproeiarm.
Het wordt dus veel passen,meten,rekenen en weer passen.

Ik wilde alles zoveel mogelijk in roodkoper uitvoeren omdat ik met testen van een stukje koper in de afwasmachine in onze keuken ondervonden had dat het goed bleef. Het uitvoeren in RVS zou helemaal mooi zijn maar zou het gelijk onbetaalbaar maken en het zou niet weggelegd zijn voor ons hobbyisten.
Ik wilde het maken van spullen die makkelijk te verkrijgen zijn in de bouwmarkt of de ijzerwinkel.
Dus vol goede moed naar de bouwmarkt en daar moet je wel even slikken van de prijzen van de koperen knietjes en T-stukken.
En dan begint het feest pas. Mijn (v)echtgenote zal het blijvend herinneren als een zwarte periode, temeer omdat ik nogal een rommelkont bent en graag de eettafel en het liefst ook nog de salontafel in beslag neem. Dus dan begin je koperbuis te snijden met een pijpensnijder.
Er komt geen eind aan. Nu laat zo’n pijpensnijder een fikse braam aan de binnenkant van de pijp achter dus van elk buisje heb ik de braam uit de binnenkant van de buis eruit gesneden met een zeer scherp aardappelmesje tot de blaren op mijn vingers stonden. Dit heb ik gedaan om te zorgen dat het water zo min mogelijk weerstand zou ondervinden. Daarna werden de staanders gemaakt van buis ø12mm waarop aan de onderkant 2 gaatje van 3,2mm geboord om daar en schroefdraad van M4 in te tappen.
De buiswand is 1 mm dik en ik vond dat een beetje weinig vlees voor de schroefdraad en heb ringen gesneden van 1 cm van 15mm buis en deze 2cm van de onderkant vast gesoldeerd.
Daar kan je dan twee inbusbouten op monteren type D-912 M4 x 16mm. Totale lengte van de bout met kop is 20mm met twee nylonbussen ø 8mm x L10mm met een gat van 4,5mm.

Het principe van de constructie is gebaseerd op een grote H vorm van 22mm roodkoperen buis.
Deze vorm is genomen om de druk zoveel mogelijk gelijk te verdelen. Vanuit de H vorm gaat het over in 12 mm buisjes met daarop de standbuizen gesoldeerd.
De H vorm rust op de glijrails waarop normaal in de afwasmachine het onderste rek in en uit rijdt.
Het bovenste rek intact gehouden, de bovenste sproeiarm draait nog maar wat extra gaatjes in de onderkant geboord omdat origineel het meeste water door de waaier omhoog gespoten wordt en dan langs de wanden van de vaatwasmachine omlaag stroomt. Zorg dat je de gaatjes in de goede richting boort zodat de sproeiarm niet tegengewerkt wordt.
Nu worden de flesje ook goed aan de buitenkant schoon gemaakt.

Nadat alles in elkaar was gesoldeerd, de constructie goed schoongemaakt en ontdaan van alle soldeer resten heb ik voor het proefdraaien het contact van de deur overbrugd en de deur opengelaten en doorzichtig plastic voor de vaatwasmachine geplakt om alles goed te kunnen bekijken. Dit was zeer spannend, ik had er veel vrijetijd en geld in gestoken en het zou nu toch wel erg sneu zijn als dit mislukte.
Nadat de machine de waterontharder had gespoeld werd er water geladen voor de eerste koude spoelbeurt. Het waterniveau kwam omhoog in de bak van de vaatwasser,
Daarna werd de pomp gestart en in eerste instantie gebeurde er niks omdat het niveau van het water nog te laag was, maar dan kwam het moment dat ook het water naar de bovenste waaier werd gepompt en uit mijn constructie kwam ook water gespoten, en wel met zo’n kracht dat het tegen de bovenkant van de vaatwasser spoot. Dus het project was hierbij geslaagd.

Ik wil nog even terugkomen op de staanders waarop de flesjes staan. De diameter van de de sproeigaatjes heb ik als volgt berekend.
Ik heb van de onderste sproeiarm het totale oppervlak berekend van de sproeigaten en dit getal verdeeld over de 49 staanders. In mijn geval kwam ik uit op sproeigaatjes van ø 1,5 mm.

Nu moest ik gaan draaien met een beladen vaatwasser. Dit gaf nog problemen. De pomp viel bij de start telkens uit. Mijn zwager Siebe kwam met de oplossing, de pomp krijgt teveel tegendruk en valt dan af, je moet de constructie expres wat lekkage geven. Dit kon ik realiseren door de aansluiting van de H-constructie op de inlaat van de vaatwasser in de bak lekkend te maken.
Ik had in eerste instantie een rubberstop uitgeboord tot 22mm en zo de H-constructie lekdicht met de afwasmachine verbonden, nadat ik deze stop had verwijderd werkte de installatie perfect, de pomp heeft nog steeds genoeg vermogen over om alles goed schoon te krijgen ondanks de opzettelijke lekkage.
Als je de H-constructie eruit haalt kun je zo weer het onderste rek van de vaatwasser er in rijden en hem als gewone vaatwasser gebruiken.
Jan Wurpel en Frank Deelissen hebben met hun digitale camera foto’s gemaakt van de constructie.
We zullen proberen deze foto’s ook bij het artikel geplaatst te krijgen in het clubblad.
Mocht je de constructie in het echt willen bekijken, bel of mail mij even voor een afspraak, ik sta in het smoelenboek met m’n e-mail adres.

Dan nu de financieële kant van de zaak.
Ik heb tijdens het project elke keer stukje bij beetje onderdelen gekocht dus de kosten vielen mijn toen niet zo op, maar toen ik het totaal bedrag zag schrok ik wel even.

De benodigde onderdelen:

Dus dit is een aanzienlijk bedrag, voor deze prijs kun je ook heel veel lekkere biertjes brouwen.
Maar een ieder moet voor zich bepalen of dit de investering en het werk waard is.