Zo, de vakantie is bijna alweer voorbij. Echter nog niet nu ik dit stukje schrijf. Morgen begint voor mij de vakantie pas. 11 augustus moet de kopij uiterlijk worden ingeleverd en op die datum kom ik pas terug van vakantie. Het wordt een biervakantie. Eerst naar Berlijn en dan naar Londen. Natuurlijk komt hier een verslag van in het clubblad, dat zal dan september worden. Meer leden zullen tijdens de vakantie iets met bier hebben beleefd. Schrijf hierover! Tijdens de vorige clubavond kon (eigenlijk verplicht) je je aanmelden voor het schrijven van een artikel in het clubblad, aangegeven rubrieken waren: verslag clubavond, bezoek brouwerij, browser, brouwervaringen, etc. Het viel mij op hoe weinig belangstelling hiervoor was. Kom op mannen, achter de computer en tik een stukje. Als je er eenmaal aan begint, zul je zien dat het niet zo moeilijk is.

Zo het is weer bijna zover, de vakantie zit er weer op en we moeten weer aan de slag. De afgelopen periode was van betrekkelijke rust geweest. De Polderbok staat alweer te rijpen en de eerste schreden op weg naar het ONK 2008 zijn gezet. Het kloonbier is gekozen en het eerste deel van ons clubkampioenschap is uitgevoerd met de test versie van de wedstrijd administratie software. Bij de volgende ronde zal de volledige procedure getest worden. Let daarom goed op de publicaties van de organisatoren. Het inzenden van bieren zal net zo gaan als straks op het ONK. De ONK-taskforce heeft enkele locaties op het oog en is in onderhandeling over de (on)mogelijkheden van deze locaties.

Op de afgelopen clubavond was het weer eens ouderwets gezellig keuvelen. Onder het genot van een biertje een spelletje spelen en onderwijl bijpraten over de bierbrouwkunst. De kloon-bierproeverij is gewonnen door Jos Groen en Dennis Wurpel was de snelste ober in het café spel. Het bestuur feliciteert de beide heren met het behalen van deze prestatie. Beide winnaars gingen die avond niet met lege handen naar huis.

De komende clubavond zal gehouden worden in de toekomstige brouwerij van Jopen in de Vestekerk in Haarlem. Een mooie gelegenheid om de vorderingen van de verbouwingsactie in en rond de kerk eens met eigen ogen te aanschouwen.

Met het najaar gaat het nieuwe cursus seizoen van start.

In november begint er weer een brouwcursus. Twee nieuwe cursusleiders, John Keuris en Theo van Eijden, staan klaar om mensen in te leiden in de edele kunst van het bierbrouwen, dus alle leden die nog niet aan brouwen toegekomen zijn: grijp je kans en schrijf je in bij de brouwcursus commissie.

André van der Zee staat weer klaar om een gistcursus te organiseren. Wil je nu eens weten hoe je onze hulptroepen echt in bedwang kunt houden dan is dit je kans om het te leren. Schrijf je in want vol is vol.

Veel brouw plezier,

Bas Hartog

LET OP!!! Uiterste Besteldatum gewijzigd!!!

I.v.m. het afwegen op de woensdagavond voor de clubavond, zijn pakketten tot uiterlijk woensdagmiddag 17:00 uur voorafgaand aan de clubavond te bestellen! Alles alleen te bestellen via de site van ’t Wort Wat! Losse e-mail wordt niet in behandeling genomen. Mocht het nodig zijn… we hebben een handleiding: “bestellen voor Dummy’s”

Pakket voor de maand augustus:

Chimay Blauw

De zomer voorbij, lekker onze zelfgebrouwen biertjes geproefd (nog verbeteringen voor de pakketten?), flesjes gespoeld, vaten gekuist, lekker uitgerust en klaar om het winnende Chimay Blauw biertje voor de ONK der ONK’s te brouwen.

Chimay, dat over de hele wereld verkrijgbaar is, is waarschijnlijk de meest populaire onder de Belgische trappistenbieren. Het klooster, dat officieel de naam Abdij van Notre-Dame de Scourmont draagt, produceert 3 bieren: "rouge" of "Première", met een begin Soortelijk Gewicht van 1063 (7 % alc.); "blanche", een tripel die "Cinq Cents"genoemd wordt met een begin SG van 1071 (8 % alc.) en ten slotte een "bleu" of "Grande Reserve", begin SG 1081 en 9 % alc. Gelukkig blijven de bieren van Chimay, ondanks hun populariteit (een van) de beste ter wereld. Onze broeders hebben daar niet alleen een brouwerij maar ook een boerderij en een kaasmakerij (de kaas is ook zeker het proberen waard).

Een van de opmerkelijkste eigenschappen van deze bieren is de ongewone combinatie van fruitige en kruidige smaken, welke het resultaat zijn van de sliertenvormende gist die men gebruikt. Deze gist, die zowel voor de hoofdvergisting als voor de nagisting op fles wordt gebruikt, wordt al meer dan vijftig jaar door het klooster toegepast. Zie ook elders in het clubblad bij de rubriek ‘Hoe gist’ie’ van onze vrienden van de gistcommissie.

Door De paters van Abbaye de Scourmont word al vanaf 1850 bier gebrouwen en verkocht. De paters waren de eerste die de naam trappistenbier zijn gaan gebruiken en wel vanaf ergens tussen de twee wereldoorlogen in. De bieren die er nu worden gebrouwen zijn na de tweede wereldoorlog ontwikkeld door pater Theodore en professor De Clerck. Zie ook stukje tekst hierboven, eerlijk gejat van onze eigen pater Theodorus van de Voorde. De paters doen goed hun best en onze lieve heer zorgt dus goed voor hen. De paters hebben een eigen bron die opmerkelijk zacht is en opmerkelijk arm aan opgeloste bestanddelen is. Dit werdt pas 12 jaar na oprichten van het klosster ondekt toen men begon met het opzetten van de brouwerij. De gerst komt uit de Champagnestreek en Gembloux bijvoorkeur wintergerst. De hop uit Duitsland en Amerika. Gelukkig voor ons gebruiken ze maar één gist, welke dus ook voor de nagisting op de fles wordt gebruikt. Kortom, begin het seizoen goed en start met je eerste poging voor de ultieme Chimay Blauw... we hebben tenslotte wel wat te bewijzen op de ONK 2008!

Kosten: 5 euro per 10 liter.

Ingrediënten:

Maischschema

Kooktijd:   75 minuten.
Gist:          Kweek van Chimay blauw of Wyeast 1214 Belgian abbey I

Pakkettenoverzicht

De afgelopen jaren hebben we de volgende pakketten voor jullie samengesteld:

In totaal 223 pakketten gemaakt, goed voor 5.645 liter bier, waarvoor we 1.433 kilo mout, 47 kilo suiker en 20 kilo hop hebben gebruikt...

Pakketten komend seizoen:

Voor het komende seizoen hebben we de volgende bieren bedacht:

Nieuwe, helaas hogere, prijzen!

Helaas hebben we een aantal prijzen moeten verhogen. Slechte graanoogsten hebben de moutprijzen doen stijgen:

• Pilsmout en Pale-Ale mout       €    1,10
• Munich- en tarwemout            €    1,10
• Chocolademout                      €   2,25
• Special B                              €   2,00
• Cara 120                              €    1,80
• Hop vacuüm Van Der Kooij     €   4,40

In augustus hebben we het maandpakket Chimay blauw. En nu moeten wij wat over de gist vertellen... Na een middagje Google-en kom ik er achter dat er niet zo veel over te vertellen is. Iedereen gaat er van uit dat het de originele gist ook voor de navergisting wordt gebruikt. Ik persoonlijk heb daar toch mijn twijfels over. Op de site van Chimay zie je dat dit bier in grote hoeveelheden gebrouwen en gedistribueerd wordt. Dat stelt hoge eisen aan gistmanagement en is redenen genoeg om je gist geheim te houden, net zoals Freddy het bijvoorbeeld doet door al het gist verwijderen voordat gebotteld wordt of bij nagisting op de fles door gewoon een “ordinaire” bottelgist gebruiken, wat bijvoorbeeld bij Duvel wordt gedaan. Het zou me daarom niet verbazen als Chimay dit nu ook doet. Vandaar mijn twijfels over de originaliteit van de gist in de fles. Maar niet getreurd, we bieden daarom twee gisten aan. Voor degenen die het volste vertrouwen hebben in de bottelgist, bieden we deze gist aan, welke opgekweekt is uit een flesje Chimay blauw. Als alternatieve gist hebben we het commerciële tegen type gist Wyeast nr. 1214 "Belgian Abbey I.

Op onze eigen website vond ik beschreven in het recept Orpheus Rood een omschrijving van de gist. Het artikel is van 2000, dus gedateerd. Bron is Zymurgy: Een van de opmerkelijkste eigenschappen van Chimay Blauw is de ongewone combinatie van fruitige en kruidige smaken, welke het resultaat zijn van de sliertenvormende gist die men gebruikt. Deze gist, die zowel voor de hoofdvergisting als voor de nagisting op fles wordt gebruikt, wordt al meer dan vijftig jaar door het klooster toegepast. En of het een na laatste argument waar is kan alleen Chimay beantwoorden. De gist produceert een flinke hoeveelheid esters, en hoewel Chimay vergist bij een redelijk hoge temperatuur (tot 24°C), wordt aangeraden om te vergisten rond de 20 graden. Het is duidelijk dat deze gist goed resistent is tegen hoge alcoholpercentages (tot 9,5%).

Nu nog iets over de 1214. Ook dit is een gist waar weinig informatie over te vinden is. Uiteraard is het een gist die bestand is tegen hoge alcoholgehaltes, Zij produceert veel fruitige esters. De vergistingtemperatuur varieert tussen de 14°C en 20°C. De vergistinggraad is 72-76% en de flocculatie van deze gist is gemiddeld. Dit betekent dus dat deze gist geen sterke plakker is. Voorzichtig dus met uitschenken van je flesje.

Mijn eerste ervaring met deze gist was niet geweldig. Zorg dat je met deze gist veel gistcellen kweekt om zo in een redelijk tijd je wort te vergisten. Minimaal een week van tevoren je buisje in 200 ml wort gaan beluchten bij hoge temperatuur (25-28°C) en daarna regelmatig voorzien van nieuwe wort is zeker aan te raden. O ja, blijven beluchten (gistcellen vermeerderen). Doe je dit niet dan gaan je gistcellen bier maken en sterven uiteindelijk. Je wil toch niet je wort “pitchen” met bier en dode gistcellen?

Gist ze!

Namens de gistcommissie,
Titus Rinia

Wat je ruikt proef je niet.

Door Dorotee Olthof (Archeon)

De vorige keer hebben we ons verdiept in het voedsel van onze prehistorische voorouders. De mens leeft echter niet van brood alleen, hij moet er ook iets bij drinken. Daarover zullen we nu onze gedachten laten gaan.

De bronnen

Drinken is een eerste levensbehoefte, zonder drinken ga je dood. De prehistorische mens zal dus zeker gedronken hebben, maar welke dranken dat waren, is moeilijk te achterhalen. Drank laat nog minder archeologisch traceerbare sporen na dan voedsel. Het verkoolt niet, het laat geen indrukken achter op potwanden, het is lastig af te beelden en bij mijn weten is er nog nooit een veenlijk gevonden met een bierbuik.

Toch bestaan er enkele aanwijzingen over drank en drinken in het verleden. Zo is het mogelijk om residu aan de binnenkant van aardewerk potten chemisch te analyseren. Ook pollenanalyse kan worden toegepast. Een andere informatiebron vormt het drinkgerei in de vorm van kopjes, kannen e.d. Aardewerkvormen die eenduidig voor drank bedoeld waren, zijn echter zeldzaam (behalve misschien de ‘bekers' van de bekerculturen, waaronder de Trechterbekercultuur). Veel drinkgerei zal ook vergaan zijn in de loop der tijden, omdat het van organische materialen gemaakt was, zoals hout, boombast of hoorn. Voor informatie over de late ijzertijd kunnen we terecht bij Romeinse schrijvers, zoals Caesar en Tacitus, die in hun geschriften melding maken van de gebruiken van de bewoners van onze streken. Een laatste bron is de etnografie.

De dranken

De meest voor de hand liggende prehistorische drank is natuurlijk water. Nederzettingen lagen altijd in de buurt van beken, rivieren of meren. Als er geen geschikt open water in de buurt was, werden waterputten gegraven. Water werd ongetwijfeld puur gedronken, maar met wat geurige kruiden kon er ook thee van gezet worden. Probeer het maar eens met (een mengsel van) berkenblaadjes, vlierbloesem, brandnetel, lindebloesem, munt, rozenbottels, bramenblad, frambozenblad of hondsdraf.

Van een aantal boomsoorten is het sap drinkbaar, bijvoorbeeld van de berk. Het wordt in het voorjaar afgetapt en kan tot in de zomer bewaard worden. Het is bovendien mogelijk om het te laten fermenteren of het in te koken tot siroop en suiker, zoals nog steeds gebeurt met het sap van de Canadese esdoorn (de bekende ahornsiroop). Vruchtensap is eenvoudig te maken door bosaardbeien, vlierbessen, frambozen, bramen of sleedoornbessen te koken met water en honing (of berkensiroop).

Behalve plantaardige hebben mogelijk ook dranken van dierlijke oorsprong een rol gespeeld. Zo is uit de etnografie bekend dat jagers en verzamelaars bij tijd en wijle het bloed van dieren drinken. Ook van herdersvolken is dit gebruik bekend. Zij mengen het bloed dan vaak met melk. Vanaf de nieuwe steentijd werd vermoedelijk melk gedronken in ons land.

Hoe oud het gebruik van alcoholische dranken precies is, is onduidelijk. Er is wel eens gesteld dat bier de oorzaak is geweest van de overgang van het jagers- naar het boerenbestaan. Behalve van graan kan je echter ook bier brouwen van zetmeelhoudende wortels en zelfs van eikels! Wilde vruchten, berkensap en honing kunnen vergist worden tot wijn. In principe is voor alcohol dus geen landbouw nodig.

De eerste duidelijke aanwijzingen voor het gebruik van alcoholische dranken dateren echter pas uit het einde van de nieuwe steentijd en de bronstijd. Zo zijn in een aantal graven in Denemarken (o.a. Egtved) en Schotland (o.a. Ashgrove) bekers van respectievelijk boombast en aardewerk gevonden met daarin resten van dranken op basis van granen en honing, op smaak gebracht met kruiden en bessen. Vermoedelijk ging het om een soort bier met honing of om mede. Vondsten van verkoold gekiemd graan (mout) zijn redelijk algemeen vanaf de bronstijd en kunnen een aanwijzing zijn voor bierbrouwen. Caesar en Tacitus weten te melden dat de Kelten en Germanen (aan het einde van de ijzertijd, dus) veel bier en mede dronken. De Romeinen dronken zelf liever wijn.

Voor het brouwen van bier zijn slechts weinig ingrediënten nodig: graan, water, grote potten of bakken, brandstof en eventueel kruiden, vruchten of honing. Vermoedelijk brouwde ieder huishouden dan ook gewoon voor eigen gebruik. Alle graansoorten zijn geschikt om mee te brouwen en uit historische tijden is bekend dat dat ook gebeurde. Gist werd pas vanaf de 16e eeuw door de mens bewust toegevoegd aan bier. Vóór die tijd werd gebrouwen met wilde gist uit de lucht en met gist van vorige brouwsels die aan gereedschap, zoals houten lepels en brouwvaten, was blijven kleven. Kruiden werden toegevoegd om de smaak en houdbaarheid van het bier te verbeteren. Het bekendste kruid is natuurlijk hop. Dit werd echter pas vanaf de 15e eeuw een gangbaar ingrediënt. Daarvóór werd veel gebruik gemaakt van gagel, maar ook rozemarijn, bijvoet, munt, melisse, eikenbladeren, sleepruimen, frambozen en jeneverbessen zijn overgeleverd als bierkruiden. Enkele prehistorische brouwsels uit Denemarken en Schotland waren op smaak gebracht met honing, cranberries en gagel, struikheide en moerasspirea en één zelfs met bilzekruid en wolfskers, twee zeer giftige planten! Mogelijk was dit een biertje met hallucinogene werking.

Mede wordt gemaakt van honing, water en eventueel kruiden of vruchten. De oude Egyptenaren kenden het al en ook in Europa was het vermoedelijk, evenals bier, al bekend vóór wijn uit druiven werd geïntroduceerd. Uit de late nieuwe steentijd en de bronstijd zijn bekers met honingresten bekend, die kunnen wijzen op het gebruik van mede. De oudste aanwijzing voor het houden van bijen dateert eveneens uit de bronstijd. In Berlin-Lichterfelde is een uitgeholde boomstam gevonden die als bijenkorf dienst deed.

Wijn was, in tegenstelling tot bier, een luxeproduct dat voorbehouden was aan de elite. Aangezien druiven niet zo goed willen groeien in ons land, moest wijn worden ingevoerd, onder andere uit het Middellandse Zeegebied. Dat gebeurde vermoedelijk vanaf de bronstijd. Voor de consumptie ervan werden speciale drinkserviezen gebruikt, bestaand uit een mengvat (om water en wijn te mengen) en bekers van hoorn, metaal of aardewerk. In heel rijke graven (bijvoorbeeld de vorstengraven van Oss of Hochdorf (Duitsland), beide uit de ijzertijd) worden deze serviezen nog wel eens teruggevonden.

Vermoedelijk werden alcoholische dranken vooral tijdens feesten en ceremoniële gelegenheden genuttigd, zoals trouwerijen, begrafenissen, oogst- en andere jaarfeesten. De rest van de tijd moest men het doen met water, kruidenthee en sap.

Recept

Tot slot een recept voor bier, zoals dat in de prehistorie gebrouwen had kunnen worden. Om de moderne mens tegemoet te komen, maken we echter gebruik van kant-en-klare mout (te koop bij de betere drogist) en (bier-)gist. Zelf mout maken is namelijk niet makkelijk en in onze moderne steden is de lucht niet zo schoon meer als in het gemiddelde prehistorische dorp. Belangrijk: zorg dat al het gereedschap goed schoon is!

Strong Ale

4 l water

500 g gerstemout

500 g honing

2 handen hop (of andere kruiden)

30 g gist

Verwarm 2 l water (niet laten koken) en voeg mout en honing toe. Laat even trekken. Kook de kruiden 10 minuten in de rest van het water. Zeef beide vloeistoffen, schenk ze in een grote kuip of emmer en laat afkoelen tot handwarm. Voeg dan de gist toe. Sluit de emmer af met een (natte) doek en laat 3 dagen gisten. Zorg dat je brouwvat groot genoeg is, want gistend bier heeft veel ruimte nodig! Hevel het bier over in sterke flessen (bijvoorbeeld beugelflessen) en proost! (uit J. Wood, 2001: Prehistoric Cooking)

Literatuur

• Behre, K.-E., 1998: Zur Geschichte des Bieres und der Bierwürzen in Mittel-Europa, in F. Both (red.), Gerstensaft und Hirsebier, 5000 Jahre Biergenuss, Oldenburg
• Dickson, J.H., 1978: Bronze Age Mead, Antiquity 52, p. 108-113
• Dineley, M., G. Dineley, 2001: Neolithic Ale: Barley as a source of malt sugars for fermentation, in A.S. Fairbairn (red.), Plants in Neolithic Britain and Beyond, Neolithic Studies Group Seminar Papers 5
• Stika, H.-P., 1998: Zu den biologischen Grundlagen des Brauens und der Kultivierungsgeschichte der Getreide, in F. Both (red.), Gerstensaft und Hirsebier, 5000 Jahre Biergenuss, Oldenburg
• Vencl, S., 1994: The Archaeology of Thirst, Journal of European Archaeology 2.2, p. 299-326

Ook dit jaar was ‘t Wort wat weer vertegenwoordigd op het bierfestival op de Botermarkt in Haarlem. De afgelopen jaren was deze vaak op het laatste moment georganiseerd en vroeg het wat improvisatie. Dit jaar was de organisator blij dat ik hem belde want hij had in februari al een mailtje naar de club gestuurd maar geen respons gehad. Hij vond dat wij niet mochten ontbreken en de stand werd ons gratis aangeboden.

Haarlem vind ik zelf eigenlijk de leukste markt om een brouwdemo te geven dus heb ik besloten om daar zelf te staan. Doel van de demo is natuurlijk altijd proberen leden te werven voor de club; als het gebrouwen bier ook nog eens goed lukt, is dat mooi meegenomen. Het is namelijk erg moeilijk op zo'n dag exact je maisch schema aan te houden want je staat constant te praten. Maar goed, je moet je prioriteiten kennen: Brouwen of een demo. Volgens mij heeft Lidewij trouwens bewezen dat zo'n bier ook heel erg goed kan zijn en heeft er zelfs een prijs mee gewonnen.

Naar Haarlem komt normaal gesproken een leuk gevarieerd publiek van mensen die geïnteresseerd zijn in bier. Vanwege het mooie weer kwam het publiek vrij laat en waren er iets minder mensen dan vorig jaar. Er waren trouwens erg weinig clubleden, ik heb er welgeteld 3 gezien waarvan er 1 de stand zelfs straal voorbij liep. Wat de overige bezoekers betreft: velen van hen hebben vroeger ook wel eens wat pogingen ondernomen om ook zelf te brouwen, zijn zelfs het pakketten fase ontgroeid maar nooit lid geworden van een bierbrouwersvereniging. Meestal waren ze teleurgesteld in het gedoe met de flessen of de paar exploderende flessen. Als je ze vertelt dat we binnen de vereniging zelfs de kennis in huis hebben om de Beertenders en de Tapvaten weer op te vullen is hun interesse ineens weer helemaal terug. Geen gedoe met de flessen maakt het al een stuk beter.

Daarna nog een kleine uitleg dat we als amateurbrouwers allemaal de zelfde problemen hebben en dat we op de club alle kennis in huis hebben om die op te lossen. Het argument goedkope en verse ingrediënten evenals apparatuur via de inkoopcommissie deed het ook wel aardig. Al met al ben ik door mijn complete voorraad oude clubbladen heen geraakt en verwacht ik toch wel wat nieuwe gezichten voor de clubavond in september of voor de brouwcursus in oktober. Het hoge niveau van de vereniging kon nog eens onderschreven worden door de aanwezigheid van brouwerijen Klein Duimpje en Brouwerij de Molen.

In de komende tijd staan er nog enige brouwdemo's gepland: 26 Augustus Bierfestival in Sassenheim, 9 september Middeleeuws Jopenbier festival in Haarlem, september, braderie Nieuw-Vennep en verenigingenmarkt Hoofddorp en het PINT Noord Holland bierfestival in Heiloo. Voor Haarlem, Nieuw-Vennep, Hoofddorp en Heiloo zoeken we nog mensen die de demo willen geven. Het zou leuk zijn als het mensen uit de buurt zijn of lokale bekenden. Een hightech systeem is niet nodig want we moeten de mensen laten zien dat het geen dure hobby hoeft te zijn. Vaak is het wat improviseren met water en elektra maar is het erg leuk om te doen. Voor Haarlem kwam het speciale verzoek om daar met de koperen ketels te staan want het is een middeleeuw festival met ridders en alles, zelf ben ik op vakantie maar wie in monnik- of druïdekledij wil brouwen mag mijn brouwset gebruiken. Kledij wordt trouwens verzorgd door de Jopenbrouwerij. Als niemand in Haarlem wil staan met mijn koperen installatie dan zal Jopen hem zelf gebruiken of mijn brouwmaatje Marco. We missen dan alleen wel de publiciteit voor de club.

Qua brouwerijen en bieren waren er dit jaar het IKI bier, Proefbrouwerij, Jopen, de Molen, Klein Duimpje, de Schelde Brouwerij, de Leckere. De stands zien er tegenwoordig ook zeer mooi en uitnodigend uit, met bij iedereen een mooie collectie verschillende flessen om thuis nog eens kalm van te genieten. Naar mijn mening heeft de Porter van Klein Duimpje gewonnen.

Over het brouwen: Het is een Porter geworden die op het eerste gezicht goed is gelukt, dwz. smaak van het wort goed en hij gist als een gek. SG onbekend want de SG meter viel weer eens van de stand af nog voor dat we waren begonnen...

Geef jezelf eens op voor een brouwdemo .

Menno Klaassen

Na enige tijd van hard werken is het nu zo ver gekomen: op de clubavond van 28 september gaan we een fantastische moutmolen presenteren. Onderstaande afbeeldingen tonen de moutmolen (tekening, foto en moutmolen zijn gemaakt door Carlos Koopman).

Het is een walsenmolen geworden met 2 gekartelde stalen walsen, met een lengte van 150 mm. en een diameter van 48 mm. Er is één "levende" wals, die gemakkelijk aan te drijven is doormiddel van een handboormachine, en een zogenaamde ”dode” wals, die meedraait als het nodig is.

Het voordeel hiervan is dat de walsen twee verschillende snelheden hebben, wat zorgt voor een scheurwerking op de mout. De vliesjes scheuren er wel af, maar gaan niet kapot. De ruimte tussen de walsen is verstelbaar tussen 0 en 2 mm, door middel van een draaibaar excenter.

Het motto van onze actie is “Door de leden, voor de leden”. We hebben een producent gevonden die het tegen een speciale prijs wil doen, omdat hij weet dat het allemaal verenigingswerk is. Vandaar dat we de moutmolen tegen een hele lage kostprijs kunnen aanbieden.

We hebben ervoor gekozen om de molen te leveren zonder bodemplaat er trechter.
Dit heeft volgens ons twee voordelen, enerzijds blijft de aanschafprijs er laag door, en voor een paar centen is het snel van bijvoorbeeld triplex en multiplex te maken. Anderzijds is het ideale ontwerp voor bijna iedereen verschillend, en zo ontstaat er zo de mogelijkheid om dit naar eigen inzicht op te lossen. Wel leveren we een voorbeeld tekening van een bodemplaat en trechter.

De prijs is 100 Euro.Tot 5 oktober hebben jullie de tijd om de moutmolen te bestellen, door 100 euro over te maken op de rekening van de vereniging onder vermelding van "moutmolen" en je lidnummer. Het rekeningnummer is 7228352 ten name van 't Wort Wat. Wie na 5 oktober niet besteld heeft, heeft pech.

In het volgende clubblad komen we terug op de molen. Dan gaan we de molen vergelijken met commercieel vergelijkbare molens, en komen we terug op de inmiddels beruchte zeefproef.

Namens de moutmolen commissie
Cor Stoker en Ernst de Moor.

Op verzoek het verhaal van de mede

Voor de broodnodige variatie, wilde ik eens Mede maken. Mede is een drank die verkregen wordt door Honing te laten vergisten. Vergisten, daar had ik al ervaring mee ;-) .

Het eerste stiekem ook. Ik had het al eens eerder geprobeerd, maar toen was de drank veel te licht geworden. Nu dus eerst maar een uitgebreid onderzoek gedaan op internet.

Mijn uiteindelijk recept is:

Recept:
3150 g klaverhoning
4500 g bloemenhoning
een liter of 20 water
Bier bovengist (wit zakje, van Gelder)
Wijngist (later toegevoegd.

19 februari 2007:
Na het samenstellen van het recept, gingen we aan de slag, met het aanrecht vol potten honing. De helft was klaverhoning en de helft een melange, omdat de klaverhoning op was. Om bepaalde stoffen uit de honing te krijgen, bijvoorbeeld de was, moet deze eerst drie kwartier gekookt worden. Daarbij moet het schuim dat zich vormt eraf geschept worden. Als je dit proeft, heeft het een scherpe smaak die je liever niet in je mede hebt.

Na het koken koelen door het te verdunnen met water. We hebben het S.G. teruggebracht tot 1105, en toen bleek er 22 liter honingwater in het gistvat te zitten. Eerst biergist erbij, omdat ik dit toch lekkerdere gist vind. Zoals gebruikelijk heb ik de korrelgist er droog bijgedaan, dat werkt bij mij altijd prima. De aanstaande mede had een temperatuur van 28 graden.

19 februari 2007:
Het waterslot deed helemaal niets, en er ontstond niet het gebruikelijke schuim. Zou dat aan het ongebruikelijk hoge S.G. liggen? Wijngist erbij, niets. Gistzouten en vitamine B erbij. Niets.

11 maart 2007:
Ik ging er van uit dat het wel bedorven zou zijn, maar toch maar proeven. Heerlijk! kennelijk had het gistvat lucht gelekt, en kennelijk schuimt (deze?) mede niet bij het gisten. Het S.G. is 1014, niet slecht. Overgeheveld in een nieuw vat, dat gelukkig wel bubbelt.

17 april 2007:
Nog weer 1 maand later (ja, dit gist langzaam!) is het S.G. 1001 !! het alcohol percentage is dus 14 procent! En hij is nog niet helemaal uitgebubbeld. Dat is wel essentieel, want ik wil geen mousserende wijn. Nog verder wachten dus. de smaak is prima, als je van Mede houdt.

Ik heb nog een paar keer tussendoor geproefd. De smaak wordt telkens scherper, omdat het zoete eruit is. Toch vreemd, ik had altijd begrepen dat er onvergistbare suikers in honging zitten. Ook in gesprekken met andere Mede brouwers werd dit bevestigd. En misschien is drie kwartier koken dan toch niet lang genoeg? Het is namelijk wel diezelfde scherpe smaak als van het afgeschepte schuim.

Toch is het wel lekker, en zeker niet bedorven. Alleen maar wat scherp van smaak. Volgende keer nog maar eens proberen zonder voedingszouten enzovoort. Wie weet heeft dat een sterkere gisting tot gevolg???

1 juli 2007:
Inmiddels is de mede uitgeborreld. De smaak is nog wat scherper geworden, maar daaronder zit een heerlijke mede-smaak. Volgens sommige bronnen moet Mede enkele jaren rijpen, en ik denk dat ik begrijp waarom. Het is waarschijnlijk wel afhankelijk van factoren als de soort honing, duur van het koken, gistsoort enzovoort.

De meeste flessen laat ik nog maar een tijdje staan...

Ernst de Moor.

Ooit was er eens een satirisch programma op de TV “The not the nine o’clock news”. Deze titel speelde door mijn hoofd toen ik aan dit stukje begon. Of zou een pakkende titel als “The Quest for the Storm Brewery” beter zijn? Vanwaar deze vragen en vanwaar in het Engels???

Als 't Wort-Wat-er met het hart op de goede plaats wilde ook ik mijn steentje bijdragen en op mijn vakantie een brouwerij gaan bezoeken. En wat doe je dan als de naaste omgeving alles reeds is besproken? Dan zoek je het verder op. Zo iets in het kader van, "wat je van ver haalt is lekker". De keuze voor een brouwer was na enige onderzoek snel gemaakt. Alleen nog maar de familie overtuigen dat het de reis zeker waard zou zijn. Het beste kan ik jullie meenemen op onze reis door te beginnen met het “scheppingsverhaal” van de brouwerij. Dat plaatst alles in een breder kader en helpt bij de beeldvorming.

De oprichting van de Storm Brouwerij

Rond de eeuwwisseling, in een tijd dat er grote rivaliteit ontstond tussen de brouwfamilies in Engeland, was er één familie gerechtigd te leveren aan het Engelse hof. De brouwer moet op straffe des doods zweren de recepten geheim te houden. Thomas Storm & Sons brouwden de Koninklijke “Ales” van ingrediënten die geleverd werden vanuit het gehele Britse koninkrijk.

De jongste zoon, James Storm, werd verliefd op Sarah Hardington, de enige dochter van een machtige rivaliserende brouwer. Deze was uit de gratie gevallen bij de koning omdat hij “Koninklijke Ales” leverde aan het hof van de gehate Franse koning. De relatie tussen de beide jongelingen werd als een bedreiging voor het koningshuis beschouwd en dus verboden door beide families.

Gedreven door zijn onvervulde liefde voor Sarah en gefrustreerd door zijn besloten leven in dienst van de Koning. plande James een ontsnapping en, tijdens een woedende storm, sloop hij weg om zijn liefde te ontmoeten.

Als door het lot getroffen, geselde een wrede en gure wind de beide minnaars toen zij zich hun weg baanden naar het rendez-vous. Sarah, alleen in het donker en worstelend tegen de geselende regen, viel ten prooi aan geheimzinnige krachten en verdween tragisch. James kwam aan op de ontmoetingspunt en ontdekte dat zijn geliefde verdwenen was. Hij voelde zich verraden en ontroostbaar en keerde terug naar de brouwerij van zijn familie. Toen James naderbij kwam liet de hemel een hevige bliksemslag los die de gebouwen raakte, en deze tot de grond deed afbranden waarbij al zijn familie de dood vond.

Omdat zijn grote liefde verdwenen was, en zijn familie met huis en haard was vernietigd, vertrok hij naar Liverpool. In deze stad zou hij aanmonsteren op een schip met als bestemming het verre oosten teneinde een nieuwe start te kunnen maken. Hij reisde echter niet alleen. De koning was er op gespitst om de geheime recepten van zijn favoriete bieren terug te halen. Recepten waarvan alleen James nog op de hoogte was. De vader van Sarah, die er van overtuigd was dat James zijn dochter had ontvoerd. Beiden stuurden huurlingen achter hem aan om hem op te sporen. Nu was hij gedwongen zijn achtervolgers van zich af te schudden. Hij raakte betrokken bij een serie avonturen op zijn reis naar het verre oosten en kwam in de loop der jaren vele wonderen van de natuur tegen die hem inspireerden voor het maken van nieuwe bierrecepten, die een combinatie waren van de oude traditionele familierecepten en de diverse grondstoffen die hij op zijn reis tegen kwam.

Uiteindelijk kwam hij op een goede dag aan op Mauritius en vond het geluk terug. Hij trouwde een schone van het eiland en samen startten ze een gezin. Op dat moment ging James weer bier brouwen en zijn familietraditie nieuw leven inblazen. Hier zijn de eerste aanzetten gemaakt voor de oprichting van de Storm Brouwerij.

Maar na enige tijd sloeg het noodlot sloeg weer toe bij James, toen de huurlingen hem uiteindelijk op het spoor kwamen. In een heftig vuurgevecht met zijn achtervolgers kwam de lokale bevolking hem te hulp en vermoordden de aanvallers. De bevolking had een diep respect gekregen voor James en zijn nieuw ontwikkelde bieren. Omdat James opnieuw voor zijn leven vreesde zag hij geen andere keus dan opnieuw vluchten, ditmaal nam hij zijn gezin mee.

De tijd verstreek. James ontdekte dat hij nergens meer kon aarden en ontwikkelde een zwervend bestaan, reizend van eiland naar eiland. Daar waar de winden hem naar toe brachten. Zijn familie werd groter en aan zijn oudste zoon Robert vertrouwde James op zijn sterfbed de geheime recepten toe.

Robert had de hang naar avontuur van zijn vader geërfd en ontwikkelde ook een passie voor fotografie. Deze gave gebruikte hij om dramatische landschappen op de gevoelige plaat vast te leggen, soms zelfs onder dramatische weersomstandigheden.

Een favoriet gebied was bijvoorbeeld de eindeloze zandduinen op het Arabisch Schiereiland dat regelmatig geteisterd werd door heftige zandstormen. Een andere plaats was Kyoto in Japan waar hij waar moedig in de gure koude van de winter de zonsopgang op mistige Fuji zou vastleggen. In de Australische binnenlanden zou hij zich vergapen aan de heldere luchten boven Ayers Rock, en op Bali zou hij vele nachten waken om de perfecte maan te fotograferen.

Toen zijn familie zich uitbreidde, vergaarde hij enige rijkdom, en hij keerde uiteindelijk terug naar Bali, wat zijn favoriete eiland was om zich voorgoed te settelen. Toen hij in de bergen op zoek was naar grond om een huis te bouwen ontdekte hij een bron. Deze was zo zuiver dat hij op die plek de Storm bouwerij oprichtte.

Momenteel wijdt Robert Storm het grootste deel van zijn tijd aan het brouwen van bieren die zijn geïnspireerd op de vele exotische plaatsen die hij op zijn reizen heeft bezocht. Mocht je zo gelukkig zijn hem te treffen in zijn huis dan zal hij je deelgenoot maken van de vele avonturen die zijn familie heft meegemaakt. Onderwijl kun je dan je dorst lessen met de heerlijke creaties van de Storm Brouwerij.

Tot zover het Scheppingsverhaal, en het zal wel zijn opgevallen dit is een brouwerij met een geweldige historie en dat schreeuwt om een bezoek. Het overtuigen van de medereisgenoten heeft opmerkelijk weinig moeite gekost, wel moest er enige concessie gedaan worden in het reisschema,. Maar ja, een man kan ook niet alles naar zijn hand zetten. Dat de hele familie meeging op een excursie was al mooi genoeg. Samen met de familie Hagen en de familie van Eijden zijn we (Rob en ondergetekende) dit voorjaar vertrokken met maar één doel voor ogen, het bezoeken van de Storm Brouwerij. Het is ons duidelijk geworden dat de familie Storm nog behoorlijke getraumatiseerd is door alles wat er zich in het verleden zich heeft afgespeeld. Alle moeite ten spijt, waarbij niet geschroomd is om steekpenningen te gebruiken, de bouwerij is niet aangetroffen. De nachtwaker van ons hotel is na zijn nachtdienst (slaap)dronken op zijn brommertje gestapt en heeft het hele eiland afgejakkerd. De volgende dag kwam hij terug om zich te verontschuldigen dat hij niet geslaagd was de brouwerij te vinden. Helaas lukte het ons ook niet om de receptionist van het Hotel uit te leggen wat opgezocht kan worden in de Yellow Pages. Zodat we onze knopen maar hebben geteld. Een man moet op zo’n moment dan ook durven en kunnen beslissen dat het niet meer zinvol is om verder te zoeken. Gedesillusioneerd hebben we het maar opgegeven en besloten dat een volgend jaar met een betere voorbereiding het zeker moet lukken. We hebben de rest van de weken maar de dorst gelest met Bintang en Pallé allé. Dit laatste bier is in Europa bekend onder de naam Pale Ale. Het is moeilijk te bepalen in hoeverre er bloed kleeft aan het bier maar tijdens het drinken er van is het ons in ieder geval niet opgevallen.

Wat mij rest is een beschrijving van de bieren die door deze brouwerij geproduceerd worden:

• TRADITIONELE BIEREN; Dit zijn bieren met een gemiddel alcohol percentage, vol moutig en geurig.

SAND STORM; “Golden Ale” – 5.3%Alc. –

RED DAWN; “Bronze Ale” – 5.4%Alc. –

BLACK MOON “Iron Stout” – 5.2%Alc. –

• MODERNE BIEREN. Dit zijn licht aromatische bieren.

STORM “TROPICAL ALE” - 3.7%Alc. –

STORM “PALE ALE” - 4.2%Alc.

• SPECIALE BIEREN, gemaakt in beperkte oplage en gebrouwen voor speciale gelegenheden.

JAMAICAN BANANA BEER

MEXICAN CHILI BEER

BELGIUM CHOCOLATE STOUT

IRISH CHRISTMAS PUDDING STOUT

Heerlijk helder, zo begon één van de bekendste reclames voor bier. Maar is helder bier wel zo heerlijk. Als ik bij een brouwerij het nog ongefilterde iets troebele bier vergelijk met het gefilterde, op de markt gebrachte, bier, geef ik meestal de voorkeur aan het ongefilterde bier. Het ongefilterde bier smaakt voller. Natuurlijk ziet het gefilterde bier er mooier uit, inderdaad het oog wil ook wat, maar dat maakt het bier voor mij nog niet heerlijk. Sommige bieren zijn gewild troebel, denk aan een witbier.

Maar wat is de oorzaak dat het bier troebel is. Troebeling wordt veroorzaakt door kleine rondzwevende deeltjes in het bier. De belangrijkste oorzaken zijn: eiwit, polyfenolen, zetmeel, lipiden, gisten en bacteriën.

Van  invloed tijdens het brouwproces zijn:

Maischen.

Van invloed zijn de ingrediënten die men gebruikt. De tegenwoordige moutgersten zijn meestal zodanig dat ze niet meer dan 11% eiwitten bevatten en bovendien zijn de eiwitten al gedeeltelijk omgezet,gemodificeerd. Daarom kan men de eiwitrust waarbij eiwitten worden omgezet overslaan. Als echter ook niet gemoute granen is een eiwitrust wel noodzakelijk.
Natuurlijk is een goede omzetting van het zetmeel noodzakelijk anders krijg je een zetmeel troebeling, soms gewild.

Spoelen

Alle fijne deeltjes die je mee spoelt moeten in het latere gedeelte van het brouwproces alsnog verwijderen. Het is beter dit bij het spoelen al te doen. Dus zo helder mogelijk spoelen. Te snel spoelen veroorzaakt dat er kleine deeltjes meekomen. Ver uitspoelen of bij te hoge temperatuur spoelen veroorzaakt dat er veel polyfenolen mee uit worden gespoeld. Dus op tijd ophouden met spoelen.

Koken

Tijdens het koken worden eiwit samen met polyfenolen omgezet in grote vlokken, die gemakkelijk kunnen worden verwijderd uit het wort. De vorming van de vlokken wordt bevorderd door een goede rollende kook. Het koken moet ook lang genoeg worden aangehouden, tenminste een uur. Als deze condities onvoldoende zijn ontstaan kleine vlokjes die je niet zo gemakkelijk verwijdert. Ter bevordering van de uitvlokking wordt wel aanbevolen iers mos gedurende het laatste kwartier van de kook toe te voegen. Iers mos (Chondrus crispus) is een zeewier. Het negatief geladen carageen vormt met de positief geladen eiwitten een verbinding, waardoor ze uitvlokken. Het gebruik van iers mos wordt op hobbybrouwen.nl sterk afgeraden. Het zou soms een slechte smaak veroorzaken en het voordeel ervan is niet zo groot.

Bij het afkoelen van het wort ontstaat een nieuwe uitvlokking van eiwitten. Deze vlokken verdwijnen weer als het wort weer wordt verwarmd. Je zou dus eerst het wort moeten afkoelen en dan door een doek moeten filteren, maar dit brengt het gevaar van infectie mee. Je zou ook langer kunnen wachten met het overhevelen, waardoor de vlokken neerslaan.     

Vergisting

Bij de vergisting ontstaan gistcellen, die voor een deel in het bier zweven en daardoor een troebeling veroorzaken. Omdat we als hobbybrouwer met nagisting op fles of vat werken is onontkoombaar dat gistcellen in het bier aanwezig zijn. Er wordt soms vislijm (isinglas) gebruikt. Vislijm is gemaakt van de zwemblaas van de steur of kabeljauw, soms worden ook vinnen gebruikt. De vislijm verbindt zich met de gistcellen waardoor ze uitvlokken.

Nadeel van te veel de gistcellen uit het bier halen is dat je mogelijk onvoldoende gistcellen hebt voor de nagisting waardoor je alsnog gist hiervoor moet toevoegen. Verder kunnen infecties optreden waardoor wilde gisten of bacteriën een troebeling veroorzaken. De enige remedie hiertegen is hygiënisch werken.

Tijdens de gisting vlokken eiwitten verder uit, enerzijds door verandering van de pH en anderzijds doordat het s.g. van de vloeistof wordt verlaagd waardoor de vlokken sneller dalen en zich op de bodem afzetten. Verder zou je met gelatine of bentoniet nog meer eiwt kunnen laten neerslaan. Hierbij moet echter worden bedacht dat eiwitten nodig zijn voor een goede schuimvorming. Dan maar liever een iets troebel bier dan een niet schuimend bier, we zijn tenslotte niet in Engeland.

Als je je bier maar de tijd geeft, zal het meestal wel redelijk helder worden, tenzij er een infectie aanwezig is dus al de hulpmiddelen zijn leuk, maar onnodig.

Geef de mannen bier en spelen en ze lullen nergens meer over. Op de laatste avond van 't Wort Wat!  is dit een heel ander verhaal. De opkomst goed, de spellen in trek en bier op tap. Deze avond kan niet meer stuk

Met hun maandbier op tap van brouwerij Brouwersbos hebben Ed en Lorenzo de jacht op de zo gewilde maandbierwisselkei geopend  met het bier 'Jachtseizoen', een begian strong dark ale. Die strong was 10% en daar schrokken ze wel even van, maar er niet van terug. Ze hadden binnen de kortste keren de smaak te pakken, hoewel het tappen veel problemen gaf (de druk was veel te hoog) en voor het schuim der aarde waren de meesten niet gekomen. Ik had begrepen dat ze met 'trois pistoles' de jacht zouden openen maar de vergunning bleek verlopen. Ook opgekweekt flessengist bleek morsdood te zijn. All met all een prima biertje dat  op veel belangstelling kon rekenen de punten komen de volgende keer samen met de uitslag van de winnaar van de wisselkei van dit seizoen

Voor allen een mooie en zonnige vakantie tot september

Groet,
uw uitbater John

Onze medegastvrouw Ria  van de Voorde ligt nog uit te zieken. Stuur een kaartje, dat bevordert het herstel.  Heel goed voor haar maar ook voor ons: ik mis haar in ieder geval. Ria, beterschap!

Op het afgelopen ONK zullen ongetwijfeld weer veel lekkere bieren de (keurmeester)reveu gepasseerd zijn, maar laten we nu eens niet over smaak twisten, laten we maar eens kijken naar de cijfers achter de inzendingen. Daarvoor heb ik de uitslagen lijst eens door Excel gehaald. Dat importeren was een verhaal op zich (zo wist ik bivoorbeeld niet dat er spaties voor een getal konden staan) en sla ik verder over maar ik bied me nu al aan om in 2008 er voor te zorgen dat de uitslagen voor iedereen wel makkelijk(er) te analyseren zijn.

Laten we eens kijken op welke posities de 't Wort Wat inzenders zijn uitgekomen. Van de 42 't Wort Wat bieren zijn dit de hoogst geëindigde leden per klasse.

In vergelijking met de andere verenigingen waren wij met 42 deelnemers na de Deltabrouwers met 69 de op een na grootste inzender. Dit wel nog achter op de “niet bij een gilde aangesloten groep” van 74 inzendingen (met opgegeven adressen in zelfs Spanje en st Maarten), er zijn dus nog leden te werven ! :)
Na ons kwamen bijvoorbeeld nog De Roerstok en het Maasland thuisbrouwers genootschap met beide 35.

Als we nu de punten totalen per vereniging optellen zien we dat de gemiddelde score van TWW helaas niet in de Top 10 staat. We doen het even goed als de Deltabrouwers en met maar 4 bieren onder de 60 punten niet slecht, maar laten we samen in 2008 die 18 bieren (bijna de helft) onder de 70 punten proberen te verbeteren en laten zien dat iedereen bij 't Wort Wat een goed kan (leren) brouwen !

Ik vond het een leerzame oefening om de gegevens te verzamelen en te analyseren; er zijn nog veel meer zaken die ik had kunnen noemen in dit artikel en ik ben van plan hier nog een vervolg aan te geven en ben benieuwd naar de vragen die jullie graag uitgewerkt willen zien (e-mail ze maar)!  Mijn eerste interesse gaat in elk geval uit naar de ingezonden biertypen en hoogscorers in de afgelopen 7 jaar.

Groeten,
Frank van Tol