Afgelopen clubavond

De clubavond begon met een verrassing voor de voorzitter. Hij werd door Jan Wurpel naar voren geroepen om een prachtige boeket bloemen in ontvangst te nemen, als dank voor het werk van zijn vrouw voor het etiket van het Polderbok. Namens Ineke dank aan de Polderbokcommissie voor deze prachtige bloemen, die op het moment van schrijven twee weken hebben staan pronken in de woonkamer.
Hans van Rooden wist ons te boeien met een zittende rondleiding door Haarlem. Hans geeft regelmatig rondleidingen door Haarlem, die helemaal in het teken van de rijke brouwhistorie van de stad staan. De prachtige foto's van deze rondleiding, gemaakt door Tous Wijkhuizen, dienden als leidraad bij de virtuele rondleiding die Hans gaf. Het was een bijzonder interessant verhaal, op meesterlijke wijze gebracht door Hans. Ik wil bij deze Hans en Tous nogmaals bedanken voor de "wandeling".
Daarna vertelde Theo van Eijden over de geschiedenis van Gruit, en konden we 2 gruitbieren (een blonde en een donkere) proeven.

Brouwdag

19 November gaan we weer gezamenlijke brouwdag beleven bij Aardbeienkwekerij Duivenvoorden in Lisserbroek, maar als jullie dit lezen is deze dag al achter de rug. We brouwen Duvel. En zoals eerder aangekondigd, organiseren we er nog wat extra activiteiten omheen.

Van de professionele brouwers staan Cor Stoker van Fortenbier en Erik Bouman van Klein Duimpje er, met enkele bieren die te koop worden aangeboden. Verder is er opnieuw de "Eén liter eigen bier" actie, waarbij André van der Zee de bezoekers voorziet van een liter wort, die ze in een eigen 1.5 liter PET fles mee naar huis mogen nemen. Ze krijgen er een instructie bij hoe ze hier een heerlijk "Duveltje" van kunnen maken. Ook zullen we middels de brouwstappendemo uitleg geven over het brouwproces aan geïnteresseerde bezoekers.

Komende clubavond

Op de clubavond van vrijdag 25 november komt de burgemeester op bezoek! De polderbokcommissie gaat het Polderbok 2011 officieel overhandigen aan de Burgemeester van de Haarlemmermeer, die daartoe speciaal naar de clubavond komt.

We gaan de jaarbieren van de kampioenschappen van 2011 keuren: Dubbelbok en Irish Red Ale. En wat is er nu leuker dan andermans bieren te mogen proeven, samen met een bierkeurmeester. We verwachten weer een hoge opkomst, ook door het leerzame effect van samen met een keurmeester te mogen proeven.
De clubkampioenschapcommissie is van plan 6 proeftafels neer te zetten, dus we hebben wel wat leden nodig.

Polderbok

Het polderbok was een groot succes op het PINT bokbierfestival, al hadden we geen prijs. Voor zover bekend waren er dit jaar geen problemen met het bier, er werden 12 vaten verkocht. Het polderbok was in het algemeen genomen een groot succes, en eigenlijk hadden we gewoon tekort aan de bijna 820 liter die beschikbaar was. Diverse winkels hadden nog meer willen verkopen, Restaurant Elders belde met de vraag of er nog meer polderbok was, en we kregen achteraf ook nog enkele vragen van leden. Chapeau voor de polderbokcommissie!!! Volgend jaar lukt het hopelijk om meer liters te maken.

Dat niet iedereen wist wat de inkoopcommissie deed bleek uit de stapel positieve reacties die wij kregen op het stukje in het clubblad van september. Hierin deden wij een introductie van onze commissie voor al onze nieuwe leden maar natuurlijk ook voor alle “oude” leden die ons bestaan al weer vergeten zijn.

Ook de complimenten voor de maandpakketten deed ons erg goed. Doe je alles niet voor niets. Voor volgend jaar hebben we alweer wat maandpakketrecepten op het programma staan. Bij dezen dus de recepten voor de komende tijd:

Clubavond november

Urkwellesnietes (type: pilsener) Een lekkere pittige pilsener die natuurlijk geen kloon van je weet wel is. Wel voor de gevorderde brouwer want uiteraard een ondergistend bier. Voor het recept zie voorgaand clubblad of de recepten pagina op de site van ’t WortWat.

Clubavond januari

Dubbeltje (type: dubbel)  Je zou zomaar kunnen zeggen dat deze dubbel op een zekere Leffe kan gaan lijken. Het is geen echte kloon maar het zou wel ontzettend lekker zijn als hij er een beetje in de buurt komt.

Technisch fiche

• Start SG 1064
• Eind SG 1016
• 49 EBC
• 29 EBU
• 6,9 vol % alcohol
• Kooktijd 60min.

Ingrediënten 

Maischschema

Clubavond Februari

Bietsbooi (type: California steam).  Een mooi amberkleurig bier met een hoppige afdronk. Een ondergistend bier maar de gist behoudt zijn ondergistende karakter tot een vergistingstemperatuur van 19°C. Kan je dus eigenlijk nauwelijks meer ondergistend noemen en dit is dus een ondergister die door iedereen gebrouwen kan worden.

Technisch fiche

• Start SG 1050
• Eind SG 1015
• 31 EBC
• 31 EBU
• 5 vol % alcohol
• Kooktijd 60min.

Ingrediënten

Maischschema

Alle recepten komen een dezer dagen op de site. Bestellen kan gewoon via het inloggen op de site van 't Wort Wat! (ga naar 'voor leden/inkoop) en voor de betaling krijg je dan later een mailtje zodat je het fijn kunt overmaken. De laatste besteldag per maand wordt op de site vermeld. Ophalen van de spullenboel is bijna altijd aan het begin van de clubavond.

Mommeriete

Erik en ik zijn altijd op zoek naar nieuwe biertjes, hij voor de uitdaging, ik voor mijn bierwinkel :-). Op een zonnige herfstdag in oktober zijn wij naar het oosten van Nederland gereden.  Wat een eind weg! Wij waren bijna 3 uur in de auto om naar de eerste brouwerij te rijden, Mommeriete in Gramsbergen, niet ver van de Duitse grens. De brouwerij is meer een brewpub en ziet er prachtig uit! Jij kan daar eenvoudig eten. Jij mag ook de biertjes vers van het vat drinken. De brouwerij is redelijk klein maar mooi. Het zit naast een vliet en langs een wandelroute en zij krijgen veel wandelaars daar. De brouwers zijn een echtpaar en hebben wat tijd aan ons besteed om hun verhaal te vertellen. Zij brouwen al 20 jaar. Hun bieren waren allemaal smakelijk  Zij hebben een kleine Duitse installatie. Zij brouwen genoeg voor de brewpub en niet veel meer want zij zitten op de grens van hun capaciteit en willen niet groter, daar hebben zij de tijd niet voor. Zij werken vaak 7 dagen in de week! Zij brouwen ook bij een nieuwe brouwerij, Maallust, ook in de buurt.

Kasparus

Onderweg terug zijn wij naar Nagele geweest en de brouwerij Kasparus. De brouwerij zit op een industrieterrein. Jij mag daar ook eten met de brouwer. Het was een beetje te vroeg om te eten en wij waren de enige mensen daar. De brouwer gaf ons een rondleiding. Hij brouwt ook in kleine hoeveelheden, 3 keer 30 liter dacht ik. Zijn vrouw is Hongaars en kookt Hongaars eten. Wel grappig is dat hij brouwt in de keuken als zij niet aan het koken is! Zijn bieren zijn apart. Hij brouwt bijvoorbeeld een vruchtenbier van 9.9%! Wij hebben daar lekker gegeten en een paar van zijn biertjes gedronken. Lekker! Wij hebben lang met hem gesproken over zijn brouwen en ook wat advies voor onze brouwsels in Den Haag gekregen. Een heel leuke dag.

Dean Southall
deanso@yahoo.com

Aanwinsten

Bart de Jong is weer terug bij ’t Wort Wat. Bij de clubavond van oktober nam hij een krat mee met een aantal boeken voor de bibliotheek. Deze boeken zijn opgenomen in de bibliotheek. Het betreft de volgende boeken:

• 1007: Groot zelf bier brouw boek 6-druk, 1996, Jan van Schaik
• 1015: Atrium Bier encyclopedie, 1996, Roger Protz
• 1016: België door het bier Het bier door België, 1996, Anne Perrier-Robert & Charles Fontaine
• 1017: Produktschap voor bier verslag over het jaar 1985
• 1018: Produktschap voor bier verslag over het jaar 1986
• 1019: Produktschap voor bier verslag over het jaar 1987
• 1020: De eerste stappen in Gist kweken Deel 1, Pierre Rajotte
• 3027: Home brewed Beers & Stouts, 1993, C.J.J. Berry
• 3030: Bieren zelf brouwen, 1989, Jac. Lambrechts
• 3031: Pasteur en het bier, 1995, Jan van Schaik

Het veel gezochte boek “Biertypengids” van Derek Walsh uit 2002 zat ook in de krat van Bart. Martin Peerdeman onderzoekt of dit boek in een kleine oplage is te vermenigvuldigen, met toestemming van Derek Walsh. Het is nog niet opgenomen in de bibliotheek.

Dennis Holtkamp heeft het volgende boek geschonken:

• 3028 Clone brews 1998, Tess and Mark Szamatulski

Indien je zelf nog bierbrouwboeken hebt waar je niets meer mee doet, kun je ze altijd aanbieden aan de bibliotheek. Suggesties voor aanschaf van boeken zijn altijd welkom.

Tijdschriften

We hebben een abonnement op twee Amerikaanse bierbrouwtijdschriften, te weten: Brew Your Own (vanaf januari 2010) en Zymurgy (vanaf 2011 nr 5 sep/okt). Verder hebben we nog een stapel oude, losse exemplaren van Zymurgy. Om een duidelijk overzicht te geven welke tijdschriften de bibliotheek heeft is besloten om de voorkanten van alle tijdschriften te scannen en op te nemen in de bibliotheek. Brew Your Own is reeds gescand. De rest wordt na de clubavond in november gescand.

Reserveren

Het bibliotheekoverzicht is te raadplegen op de website onder de kop Commissies – Bibliotheek. Er is mogelijkheid op de website om boeken/tijdschriften te reserveren. De bibliotheekcommissie krijgt een mail en zorgt ervoor dat bij de volgende clubavond het boek/tijdschrift voor je klaar ligt. Neem eens een kijkje op de website en zie hoeveel de bibliotheek heeft.  De bibliotheek is te vinden direct links als je de zaal in loopt.

Ik hoop dat jullie van het vorige nummer hebben genoten, vooral van de artikelen die ons inzicht geven in de biergeschiedenis. Ook het blad Bier kwam in dit najaar met een artikel over Oerpils van Pilsener Urquell. Dus het leeft…

Daar gaat nog wel meer van komen, maar dat is voor later. Dit blad komt uit vlak ons kampioenschap: jammer dat het niet storm heeft gelopen. Weinig inzendingen. Blijkbaar is het toch lastig om specifiek twee bieren te maken, of is het niet altijd mogelijk de clubrecepten te bestellen en/of op te halen of naar een brouwdag te komen. Aan de vereniging zal het niet liggen, want alle mogelijkheden zijn er om een wedstrijdbier te brouwen. Wellicht is een enquête op zijn plaats om te kijken waar het aan ligt of uit te zoeken hoe de leden hierin nog meer geholpen kunnen worden.

Nog even iets over Ben bierbrouwen: dit keer heb ik voor het eerst een gist opgestart uit de resten van een lagering. De 1318, London ale II, beviel me zo goed in de oatmeal stout (tijdens bottelen gewoon proeven natuurlijk), dat ik terstond een gist starter voorbereidde en de restanten bier met gist overzette. Daarmee wil ik een winterbier gaan maken op basis van een baltic Porter. En ik had gelezen dat nu ook Erik Bouman van Brouwerij Klein Duimpje een Extreme Baltic Coffee Choco Mocca Porter had gebrouwen waarin ook de (wellicht door mij destijds beschreven) aromatische Ethiopische koffie is gebruikt. En dat leverde voor hem een tweede plaats op in een thema proeverij Extreme Nederlands bieren (zie bovengenoemd najaarsnummer van Bier). Ik hoop dat Erik en ik een keer een flesje van onze bijna dessertbieren kunnen uitwisselen. Maar dat gaf mij het idee om in een winterbier op Porter basis nu naast het zoethout ook koffie te gebruiken. En dan lang lageren natuurlijk en pas volgende winter opdrinken.

Proost, Ben

Oftewel: wat er allemaal gedaan is om een keer een ondergister te brouwen

Omdat het een van mijn goede voornemens is om een keer wat te schrijven voor het clubblad ben ik gaan nadenken over een goed onderwerp daarvoor. Na enige tijd kwam ik er achter dat artikelen over brouwervaringen mij het meest boeiden, dus toen kwam ik vanzelf op de ondergister uit. Ik ben er al een tijdje mee bezig om dat voor elkaar te krijgen dus stof genoeg om dat op papier te zetten.

Ik brouw nu al enige tijd bier en uitsluitend bovengisters, alleen maar omdat er altijd wel een plekje in huis is waar een redelijk constante temperatuur heerst van 19 a 20 °C. Lekker makkelijk, maar het beperkt je keuze wel tot een bovengistend bier en er zijn zo veel goede ondergistende biersoorten die nu buiten de boot vallen. Verder is het mij steeds meer duidelijk dat een constante vergistingstemperatuur essentieel is voor een goede eindvergisting.

Gistcellen houden niet erg van temperatuurstress. Dat leidt ze af van van hun werk: vergistbare suikers omzetten in alcohol. En dat willen we natuurlijk niet. Gistcellen moeten braaf aan het werk. Alcohol produceren voor het baasje.

Onderdelen

Dus na enige aarzeling heb ik maar een lijstje gemaakt van wat nodig is voor, in mijn ogen, een goede gistkast. Ik kwam al snel uit op het volgende. Een gistkast, ruim genoeg voor het gistvat of 3 kratten bier. Iets om de temperatuur te meten en te regelen. Een koudebron en een warmtebron.

Naast brouwer ben ik ook bouwer, dus de uitvoering zou geen probleem moeten zijn. Nu volg ik het forum van www.hobbybrouwen.nl regelmatig en daar wordt algemeen gekozen voor een koelkast als vergistingskast. Een gebruikte koelkast is voor weinig geld te verkrijgen, makkelijk schoon te houden en goed geïsoleerd. Verder zit er al een koeling in en dat komt prima uit. En o wat een toeval… Mijn vrouw had haar zinnen gezet op een nieuwe koelkast voor in de bijkeuken want de oude begon te veel herrie te maken. Waarschijnlijk is er veertje in de compressor afgebroken. Dat is niet ernstig maar als de motor uitschakelt, rammelt de inhoud van de compressor even tegen de buitenwand aan. Nu weet ik defecte apparatuur meestal wel te repareren maar dit gaat niet lukken oftewel het kan wel maar is de moeite niet waard en ik was het heel snel roerend met haar eens. Een nieuwe moest er komen! Een nieuwe koelkast was wel zo makkelijk en ik had daarmee mijn nieuwe gistkast verkregen. Iedereen blij en ondertussen was het eerste onderdeel binnen en was het tijd om het vizier op de andere onderdelen te richten.

Iets om de temperatuur te regelen. Op het forum zit iemand die daar een prachtige regeling voor gemaakt heeft. Met het programma labview, een laptop en wat andere hardware kan hij koelen, verwarmen, tijden instellen, roeren, vanaf zijn smartphone inloggen en controleren, screenshots ophalen en ik weet niet wat meer voor een functionaliteit. Echt prachtig. Iets met een rekenkracht waarmee je de Spaceshuttle kunt laten opstijgen en veilig mee op aarde kan laten terugkeren. Meestal wel. Dat is als met een kanon op een mug schieten. Heel effectief maar een beetje 'over the top'. Nee ik wil iets eenvoudigers. Iets zonder laptop naast de gistkast.

Ondertussen vertelde een collega van mij hoe hij oude espressomachines verbeterde met een goedkope temperatuurregeling. Voor de smaak van een espresso is het heel belangrijk om de watertemperatuur op 91 °C te houden. Oude espressomachines lossen het probleem van de constante temperatuur op door het hete water door een massief blok messing te pompen waardoor het blok messing al te hoge temperatuurspieken en dalen nivelleert. Dat werkt redelijk maar dat kan tegenwoordig beter. Hij gebruikt daar een PID regelaar voor. Een PID regelaar is een soort intelligente thermostaat waarbij PID staat voor Proportioneel, Integrerend, Differentiërend. Een thermostaat die na een leercyclus met behulp van zijn ingebouwde logica een temperatuur heel constant kan houden. De prijs was door Chinese import laag gehouden, “slechts” 51 euro. Op zich is dat niet veel voor een PID regelaar maar het was evengoed 51 euro. Omdat ik wel inzag dat het niet veel goedkoper zou kunnen, heb ik deze maar gekocht, ook al omdat het inclusief temperatuursensor en verzendkosten was.

Blijft over de warmtebron. Normaal gebruik je de warmte van een gloeilamp. Eenvoudig, goedkoop en snel. Ik had echter nog een verwarmingsplaatje en een aluminium koellichaam liggen. Ik mag graag wat prutsen en heb derhalve een leuke voorraad materialen en onderdelen waar ik ooit nog wel een toepassing voor zie. Zoals nu. Ik heb deze onderdelen aan elkaar geschroefd en klaar was ik

Bouwen

Nu ik alles bij elkaar gescharreld had, was het tijd om alles aan elkaar te knopen en een test run te doen. Zodoende de verwarming onder in de koelkast gelegd en een paar gaatjes in de zijkant van de koelkast geboord. Dit om elektra en de temperatuursensor naar binnen te leiden. Daarna heb ik een plaatje MDF gepakt en daar de elektra op geschroefd. Als relais voor de verwarming heb ik een “solid state relais” genomen. Een “solid state relais” is een relais dat geen bewegende delen of contacten heeft en daardoor zeer geschikt is om vele schakelingen te kunnen doen zonder kapot te gaan. Dit in tegenstelling tot een gewoon relais met een spoel en contacten. Een PID regeling zal namelijk zeer vaak en kort de verwarming inschakelen om de ingestelde temperatuur te handhaven. Soms wel 30 maal per minuut. Niet iets voor een gangbaar mechanisch relais.

Daarna mijn gistvat gevuld met water en in de koelkast gezet waarbij ik de temperatuursensor tegen de wand van het gistvat plak. Na wat gepruts met de juiste programma instelling van de PID was het klaar. Ik kan nu echter de gistkast alleen verwarmen of koelen. Niet tegelijk. De PID regelaar kan maar 1 van beide aansturen dus dat was wel even een domper op de feestvreugde.

Brouwen

Het is nu winter en de temperatuur van de garage waar de koelkast, nu dus de gistkast, staat is ongeveer 3 °C. De PID ingesteld op 12 °C en zowaar… Na een korte aanloop wijkt de uitgelezen waarde maximaal 0,1 °C af van de ingestelde waarde. Ruim binnen de gestelde grenzen dus. Missie geslaagd en tijd om dat te doen waarvoor het geheel is gebouwd. Een ondergister brouwen!

Na wat turen op de poster van het Periodiek Systeem der Bierstijlen was mijn keuze gevallen op een Meibock. Het was toen nog hartje winter en de gistkast deed prima wat hij moet doen. De ingestelde temperatuur op 0,1 °C vasthouden! Chapeau!

Of toch niet… Het bier was prima maar het zat me niet lekker dat ik de koelkast niet goed kon aansturen. Ik kon alleen nog maar verwarmen en niet koelen... Dat moet beter kunnen en na wat twijfelen nogmaals de gebruiksaanwijzing van de PID regelaar gelezen. En daar stond gewoon in wat ik nodig had. Een duidelijk gevalletje van RTFM! (Read The F*cking Manual!) Er zit namelijk ook een alarmfunctie op deze PID regelaar. Als de temperatuur boven de ingestelde waarde komt kun je een alarm af laten gaan zoals een zoemer of een lampje… of een een koelkast!

Stel dat ik een ingestelde vergistingstemperatuur heb van 19 °C, dan kan ik het bovenalarm bijvoorbeeld instellen op 19,5 °C en het onderalarm op 19,2. De koelkast schakelt dan in op 19,5 en pas weer uit op 19,2 °C. Ik ga er dan even van uit dat de overshoot kleiner is dan 0,2 °C en dat lukt. Het brouwsel volgend op de meibock werd een Saison. Dit voorjaar was het soms 's zomers warm en de koel/gistkast bleef binnen een 0,5 °C op temperatuur dankzij de koelkast. Eindelijk doet het geheel wat ik voor ogen heb. Een constante temperatuur handhaven, ongeacht de buitentemperatuur en ik kan nu brouwen wat ik wil op het moment in het jaar dat het mij uitkomt.

Nog een voordeel van het systeem is dat ik nu ook een warme kamer heb. Het gebottelde bier past mooi in de koelkast en als ik de temperatuur instel op 25 °C dan is binnen 3 weken het bier prima nagegist. Ideaal!

We weten nu dus dat het systeem werkt en we gaan naar de volgende bouwfase. Van proto naar product! Toevallig is dat mijn werk, dus dat moet lukken. Dat betekent dat ik alle onderdelen moet intekenen zodat alles netjes ingebouwd kan worden in een veilige behuizing en dat het ook een beetje smoelt.

Alles bij elkaar heeft dit project een slordige 80 euro gekost en dat is niet veel voor een goed werkende gistkast. Jammer dat 2 andere projecten nu voorrang krijgen. Het bouwen van een speelhut voor de kinderen en het bouwen van een veranda. Waarom heeft een dag maar 24 uur!

Ik laat het nu dus even hierbij. Het systeem werkt en ik ga komende winter wel weer verder met dit project.

Geraadpleegde bronnen

• www. hobbybrouwen.nl
• http://www.auberins.com/index.php?main_page=product_info&cPath=1&products_id=14&zenid=67ceab8f1f91a054493fe72bd0bd3908
• Boek: YEAST van Chris White en Jamil Zainasheff
• http://www.hobbybrouwen.nl/forum/index.php?topic=14287.50

Met b(r)ouwgroeten van Carlos

De kop is er af: op de tweede clubavond van dit seizoen met weer maandbier op tap. Gelijk van de winnaar van de maandbierwisselkei van vorige maand, Theo van Eijden en hij had er vertrouwen in met de opmerking ‘ik daag jullie uit mij van de troon te stoten!’. We zullen zien?

Het volgende maandbier op tap is van Stefan (medemaker van maandpakketten) en voor december van Jan Wurpel: dat word een taaie strijd. Voor 2012 kun je je nog opgeven bij mij aan de bar.

Het was de maand van de geschiedenis met een mooie lezing over Haarlems bier. Dit was voor luie brouwers zittend en luisterend met een biertje en kijken naar bijbehorende lichtbeelden van de spreker. Ik had deze tocht met deze spreker een aantal weken eerder gelopen met een groep van het Gilde Haarlem en de oude brouwerijen in het echt mogen bekijken, een leuke ervaring. Het was leuk dat de spreker vertelde dat de vrouwen vroeger in huis het bier brouwden en halverwege de avond er twee vrouwen binnenkwamen in deze mannenclub, terwijl het vroeger hun ding was.

Maar nu: het maandbier van Theo van Eijden. De naam?? LD-LDD. Ik weet het niet, maar winnaars hebben altijd gelijk. Het staat voor ligter dan -lichter dan Duvel. En dan nu de uitslag: 27 ingeleverde wedstrijdformulieren, totaal aantal punten 176.81221. Gemiddeld 6.881933704. Deze 9 cijfers achter de komma hebben een oorzaak en wel het volgende. De heren Woolthuis hadden de gewoonte op hun wedstrijdformulier tot 3 of 4 cijfers achter de komma te vermelden om hun exquise smaak te uiten en zagen dan in mijn stukje dat hun bonnetje dan werd vermeld: 'leuk, maar ik rond het eindresultaat wel af'.

Theo bedankt, de uitslag is 6.9, met de vermelding dat bij één 9 was geschreven ‘heerlijk’ en op een andere bon ‘vooral de nasmaak goed’.

Hierna rondde Theo de avond af met een verhaal over het bier vroeger en het gebruik van kruiden, afgesloten met het proeven van GRUITBIER. Het was weer een leerzame avond. Ria en Wilma bedankt weer voor de hulp.

Tot de volgende keer

Jullie uitbater John

PS: Uitslag maandbierwisselkei 2010/2011

1. Outmeal Stout, Theo van Eijden 7.9
2. Kerstbier ala Erik Bouman 7.5
3. MenN bier, Matthijs en Niels van der Weijden 7.0
4. Leffe blond, Theo v/d Voorde 6.9

Buiten mededinging

• Frits Langeveld
• Rookbier, Klein Duimpje