Schrik maar niet, er is niets mis gegaan met het clubblad! En je bent ook niet per ongeluk in 1994 beland... 't Wort Wat bestaat sinds 17 oktober officieel 20 jaar, en we wilden daar ook in het clubblad aandacht aan besteden. We doen dat op diverse manieren: door dit jaar het clubblad een andere vorm te geven, met een filmpje op de website, en door een terugblik in de tijd. Ook publiceren we opnieuw het voorwoord uit het eerste clubblad, waarin Theo van de Voorde het hoe en waarom van de vereniging uitlegt. Als bonus vindt je in dit clubblad een tweetal recepten uit het eerste nummer! Veel plezier met deze blik terug in de tijd!

De redactie

Het nieuwe brouwseizoen is alweer in volle hevigheid losgebarsten, alhoewel velen afgelopen zomer niet eens gestopt zijn. Voor mijzelf is het alweer een tijdje geleden en ik popel om weer eens de tijd te vinden om te brouwen. Mijn biervoorraad is namelijk gedaald naar een absoluut dieptepunt.

We hebben de eerste gezamenlijke brouwdag van het seizoen er al weer op zitten. Ik heb er in de ochtend even een bezoekje gebracht en het was weer een gezellige drukte (ondanks wat last-minute afzeggingen). Die dag is er een ‘Bitter met een twist’ gebrouwen, welke door dry-hoppen zijn twist krijgt. Nu heb ik van een voorgaande versie wel eens mogen proeven en weet dus te melden dat dit een verduveld lekker bittertje word. Omdat ik niet meegebrouwen heb houd ik mij aanbevolen om het eindproduct van deze of gene eens te mogen proeven.

Wat gaan we verder doen deze winter?

Op 31 oktober hebben we weer onze jaarlijkse clubkampioenschappen. Op de inleveravond zag ik dat het geen storm liep. Gezien het enorme aantal leden zou je toch een flinke deelnemerslijst verwachten. Hoe zou dit komen? Verkeerde biertypen? Zeker met een tripel zou je toch altijd goed moeten zitten. Te laat bekend gemaakt? Is het ook niet want een en ander was al sinds januari bekend. Of hebben wij geen vertrouwen in ons zelfgemaakte product?? Dat kan het eigenlijk ook niet wezen, want in het algemeen zijn de zelf gebrouwen biertjes toch het lekkerst   Ik daag iedereen uit om in ieder geval volgend jaar eens een product van zijn/haar huisvlijt te laten toetsen door je mede clubleden.

Cursus

Ook is er in november weer een brouwcursus voor de nieuwe en/of onervaren hobbybrouwer. Na jaren is ook nu nog steeds de cursus al een jaar van tevoren volgeboekt. Wat maar weer eens aangeeft dat de bierbrouwhobby zich nog steeds in een groeiende belangstelling mag verheugen. Theo en Titus hebben het er weer druk mee. Eind november volgt het praktijkexamen tijdens onze gezamenlijke brouwdag.

Clubavond november

Op de clubavond van 28 november komt een Geuzesteker ons eens haarfijn de kneepjes van het vak uitleggen. Een must voor iedere Geuze liefhebber, maar ook interessant voor ieder die openstaat voor de wat exotischer biertypen (alhoewel je eigenlijk kan zeggen dat het misschien wel juist een van de oudste biertypen is.) In ieder geval is er weer het nodige te proeven.
Als er mensen zijn die eens bier met wilde vergisting hebben gemaakt en hiervan ergens nog een flesje hebben liggen dan is het misschien mogelijk deze door een kenner te laten proeven. Ik zou dus zeggen, zorg dat je hem bij je hebt en als de gelegenheid zich voordoet kan Toon er misschien wat van vinden.

Gezamenlijke brouwdag

Op de gezamenlijke brouwdag van 29 november gaat er een IPA gebrouwen worden. Een biertje met een groeiende populariteit. Ik denk dan ook dat er wel eens een grote opkomst kon zijn. Nu zitten wij tegenwoordig vaak gevaarlijk dicht tegen het maximum aantal brouwteams die er in de ruimte passen, dus op tijd inschrijven is het devies.

Jaarafsluiting

Op 19 december (de laatste clubavond van het jaar) gaan we iets doen met eten en bier.  Jan en Wilma zullen ons ook deze avond weer van de nodige hapjes voorzien. Op dit moment wordt er ook aan het programma van het nieuwe jaar gewerkt. Zodra daar meer over bekend is zal dit gepubliceerd worden in de clubkalender op de website.

Zo, en nu eerst maar eens een biertje. Tot ziens allemaal.

Nico van Kampen

De redactie van 't Wort Wat! heeft mij gevraagd het een en ander op papier te zetten over hoe ik tot oprichting van deze nieuwe bierbrouwvereniging gekomen ben. Dit is het verhaal zoals ik dat ongeveer ook op de oprichtingsvergadering van 23 september heb verteld:

Wat voor beeld ik ook voor ogen heb gehad over het oprichten van een amateurbierbrouwvereniging, het verbaast me dat het nu zover is. Het grote aantal aanwezigen op de oprichtingsvergadering overtuigt mij ervan dat we met de oprichting van 't Wort Wat! tegemoet komen aan de behoefte aan een bierbrouwclub in de regio. Met name voor de mensen die mij niet kennen van de cursus zelf bierbrouwen, zal ik in het kort wat vertellen over mezelf en het ontstaan van de club.

Net als veel andere bierbrouwers had ik duidelijk behoefte aan contact met ander brouwers. Ik heb diverse pogingen gedaan om aan dit min of meer onvrijwillige isolement een einde te maken. Zo ben ik een blauwe maandag lid geweest van de Herrezen Pauw in Hoorn en zijn er door Jan van Schaik de namen en adressen van amateurbrouwers hier in de regio achterhaald. Het bleken er echter te weinig om iets mee te beginnen.

Daarom heb ik, na lang met het idee rondgelopen te hebben, besloten cursussen te geven om er zelf voor te zorgen dat er meer mensen bier gaan brouwen. Alvorens deze stap gezet werd, moest er eerst een cursusboek worden geschreven. Dat was in 1991 en de eerste stap op weg naar deze vereniging was gezet.

Nadat ik in ongeveer een half jaar het cursusboek had geschreven, was het toch nog een veel grotere stap om daadwerkelijk met het geven van cursussen te beginnen Daarom heb ik eerst twee proefcursussen gegeven op mijn werk, aan mij bekende mensen. We schrijven nu begin ’92. Hoewel dat heel goed ging was het toch moeilijk om de stap te maken om buiten de werksfeer les te geven. Dat gebeurde pas toen een collega mij in contact bracht met het sociaal-culturele cursusgebeuren van een wijkcentrum in Amstelveen. Na eerst op een open dag een demonstratie bierbrouwen te hebben gegeven om cursisten te werven begon daar de eerste ‘echte’ cursus. Dat was in september ’93. De leiding van het wijkcentrum bleek achteraf niet zo gecharmeerd van de luchtjes welke met het praktijkgedeelte van de cursus gepaard gingen, dus moest er naar iets anders uitgekeken worden. Ik ben toen in januari van dit jaar geheel voor mezelf begonnen in Hoofddorp. Momenteel loopt de zesde cursus en het produkt van al deze cursussen was bijna geheel aanwezig in de Boerderij op 23 september.

Inmiddels was ik eerst donateur en later lid geworden van de Roerstok. Daardoor ben ik nog meer gemotiveerd geraakt om ook hier in de regio een dergelijke vereniging op te richten. Het lidmaatschap van de Roerstok heeft mij doen inzien dat zo’n vereniging een absolute must is voor iedere amateurbrouwer die zijn hobby serieus neemt: in relatief korte tijd dat ik lid ben heb ik al veel meer kennis opgedaan over het bierbrouwen dan in al die tijd daarvoor.

De uiteindelijke stap naar het oprichten van een vereniging was op een gegeven moment niet zo moeilijk meer. Omdat ik iedere keer bij het begin van de bierbrouwcursus de reden vertel waarom ik die cursus geef, werd mij ook regelmatig door oud cursisten gevraagd hoever ik was met het oprichten van de vereniging. Op een gegeven moment kon ik er gewoon niet meer onderuit! Er volgde een periode van brainstormen, met vrienden en bekenden, onderweg in de auto naar de Roerstok, bij de Roerstok zelf, op de cursus enz. enz.

Vooral de laatste weken zijn in een koortsachtig tempo voorbijgegaan: het uitsturen van 150 brieven, het organiseren van voorvergaderingen met potentiële kandidaten voor het bestuur en de commissies, het vinden van een geschikte zaal, gesprekken met bestuursleden van de Roerstok, en daarna nog het samenstellen van het programma van de eerste clubavond, zoeken naar een goede spreker etc., etc.

Ik hoop van ganser harte dat alle moeite niet voor niets geweest is en dat wij met elkaar een goede, actieve vereniging zullen gaan vormen. Het is niet de bedoeling dat binnen deze vereniging al het werk verricht zal gaan worden door een klein clubje enthousiastelingen bestaande uit bestuur en commissies. Dat advies heb ik ook nadrukkelijk van het bestuur van de Roerstok meegekregen. De vereniging zal dus gedragen moeten worden door alle leden! Daarom zult u ook in de loop van de tijd ervaren dat er af en toe een beroep u gedaan zal worden om bijv. het vragenhalfuurtje te doen, een stukje te schrijven voor het clubblad, mee te werken om de zaal klaar te maken, de bar te bemannen, etc. Wij zullen een vereniging gaan worden voor de leden en door de leden! Ik wil eindigen met het bedanken van alle mensen die op enigerlei wijze hun advies, hulp en steun hebben gegeven om het ontstaan van deze vereniging mogelijk te maken.

Mensen,… Bedankt.

Theo van de Voorde

Geschiedenis van Bier Stijlen – 4: Bock

Bock is een sterke lager van Duits origine. Er zijn een paar verschillende stijlen:

• herfstbock
• maibock, een lichter, hoppiger versie voor de lente, 
• doppelbock, iets sterker en moutiger, en
• eisbock, een veel sterker versie, gemaakt door het bier te bevriezen en het ijs weg te nemen.

Het bier was voor het eerst gebrouwen in de Hanseatic dorp Einbeck in de 14de eeuw. Het was later gebrouwen in München. Door een verschil in accenten was het uitgesproken als ein Bock (een geit), daarom zie jij vaak geiten op de etiketten.

De Bock Stijlen

Herfstbock

Herfstbock is traditioneel zoet en tussen de 6.3 en 7.2% alkohol. Het is licht donker tot bruin. Er zou genoeg hops zijn zo dat het niet te zoet wordt. 

Lente /Mai Bock

Mai bock, ook bekend als helles/heller bock, is een helles lager die net zo sterk is als een bock. De geur is hoppiger dan een herfst bock en de kleur is gouden tot licht amber.

Doppelbock

Einbecker Winterbock

Doppelbock  is een sterkere versie van een herfstbock. Het was voor het eerst gebrouwen in München door de Franciscaner monniken. Doppelbock was hoog in alcohol en zoet, het was een soort vloeibaar brood voor de monniken tijdens vasten.

Eisbock

Eisbock is een traditioneel bier van het Kulmbach gebied van Duitsland. Het is gemaakt door een doppelbock te bevriezen en het ijs weg te halen. Het bier wordt dan sterker, tussen 9 en 13%.

Oh, oh Den Haag!

Zoals jullie weten, heb ik mijn eigen bierwinkel in Den Haag. Ik kan leveren aan de clubavonden. Stuur mij jouw e-mail adres en ik zal een prijslijst doorsturen. 

75% van de bieren in mijn winkel zijn Nederlands bieren. Als jij jouw eigen commerciële bier hebt gebrouwen dan laat mij het weten en  kan ik het in de winkel verkopen. Stuur mij een prijslijst en neem wat mee naar een clubavond.

Dean Southall

Weer een goede avond. De eerste na de vakantie met een ruime opkomst van 60 personen. Een verhaal over bierbrouwen en drinken in Afrika. Met veel plaatjes, zoiets als Kuifje in Afrika, maar door Jan Grimbergen werd het een ander verhaal.

De presentatie van het polderbok 2014: de uitleg van Jan hoe het hele proces verlopen was en de plannen voor het volgend jaar, viel heel goed in de smaak. Jammer dat er weinig flessen te koop waren. Ook ik was een van degenen die er naast greep. Ik hoop dat volgend jaar de verkoop aan derden na de clubavond pas start zodat alle leden ruim het clubbier kunnen inslaan.

En er was maandbier op tap: Jubileum Weizen van Ernst met een speciale berekening. Hij is namelijk 50 jaar geworden  dat is een hoop gedoe. De meesten kennen dat wel. Een oude man met geitenwollen trui en pijp in de de tuin of op het dak, of een 5 meter hoge opblaasuitvoering. Ernst had dit anders aangepakt: hij was geen 50 maar 41.3 oftewel ex. BTW. Als we zo gaan berekenen weet ik niet hoe we omgaan met de punten van de maandbierwisselkeicompetitie. Ik had net de raad van wijze mannen ingeschakeld om de uitslag na te rekenen en het klopte. Je weet maar nooit, is een zeven min nu 7.75 , 7.8  of 7.9? Het luistert soms heel nauw. De punten voor het maandbier van Ernst de Moor: (G)oude Ernst. Zonder mosterd. Een weizen, geen wit.

Ingeleverde formulieren: 26. Totaal aantal punten: 178.23509, geeft een uitslag van 6.9.

Het had meer moeten zijn maar er was een gebrek aan schuim. Dit lag niet aan de leeftijd. Als we de leeftijd van de leden volgens de Ernst methode berekenen: Gemiddeld 63.5 + bbm (belasting bejaarde massa)-bijtelling en kindertoelage. Dan komen we uit op oudere hangjongeren die van een lekker biertje houden van ongeveer 41,3. Veel plezier!

Dit was het weer, tot volgende keer.
Jullie uitbater John.

witbier (1994)

't Wort Wat receptendatabase: http://www.twortwat.nl/recepten?id=239

Witbier (2)

't Wort Wat receptendatabase: http://www.twortwat.nl/recepten?id=137

Korrelgisten zijn de laatste jaren sterk in kwaliteit verbeterd. Ook de verscheidenheid aan soorten is enorm toegenomen. Was er vijftien jaar geleden nog maar één soort brouwgist in korrelvorm beschikbaar, waardoor alle bieren die daarmee gebrouwen waren op elkaar leken, nu is dat sterk verbeterd. Men sprak in die tijd wel van een ‘poederig’ smaakje. In dit artikel wordt dieper in gegaan op de specifieke eigenschappen van Fermentis gisten.

Gist, saccharomyces cerevisiae, is een eencellig organisme. Het zijn eukaryoten met een vergelijkbare celstructuur als dieren hebben, inclusief mensen. De afmeting van een saccharomyces cerevisiae gistcel is ongeveer 5 tot 50 υm. Gedurende de vergisting vermenigvuldigt het zich asexueel doormiddel van knopvorming. Een gistcel kan beschouwd worden als een productie eenheid. Om het wort op de juiste wijze om te zetten moet het worden voorzien van de juiste grondstoffen zodat de juiste bijproducten gevormd worden. De gistcel zet suikers, aminozuren en voedingsstoffen uit het wort om in ethanol. CO₂, aromatische bijproducten en andere stoffen welke de uiteindelijke smaak van bier in grote mate beïnvloeden.

De suikers die in het wort zijn opgelost zijn, afhankelijk van gekozen mouten en maischschema, in meer of mindere mate door de gist om te zetten. De mate waarin de gist hiertoe in staat is noemt men de vergistingsgraad. Let op: deze is nooit 100%. Er blijven altijd restsuikers achter. Dit is een aandachtspunt bij de keuze van de gist. De drie belangrijkste suikers voor de gist zijn: glucose, maltose en maltotriose.

Glucose: dit is een monosacharide. Het bestaat uit een enkele glucosemolecuul. Het is de eerste suiker die door de gist omgezet zal worden. Het is de basisbouwsteen van zetmeel, dat uit aaneengeschakelde ketens van dit molecuul bestaat.

Maltose: is een di-saccharide. Het bestaat uit twee glucosemoleculen. Alle brouwgisten zijn in staat deze suiker om te zetten. Het eiwit maltose permease verzorgt het transport van maltose door de celwand naar het cytoplasma. De maltose wordt dan door het enzym maltase door middel van hydrolyse omgezet in twee moleculen glucose.

Maltotriose: Maltotriose is een tri-saccharide suiker. Het bestaat uit drie glucosemoleculen. Niet alle gisten zijn in staat om deze suiker om te zetten. In theorie zijn alle ondergisten in staat om deze suiker om te zetten. Er zijn ook enkele bovengisten die deze eigenschap bezitten, bijvoorbeeld Safbrew WB-06.

Het resultaat van een bier met een hoog maltotriose gehalte is dat het meer mondgevoel, volheid en natuurlijk zoetheid bezit, terwijl bieren die goed doordrinkbaar zijn geen tot zeer weinig maltotriose bevatten. Pils is een goed voorbeeld van een goed doordrinkbaar bier met dus erg weinig maltotriose.

Rehydratatie

Korrelgisten in gedroogde toestand lijken op een compacte spons, bestaande uit microballen die dicht opeengepakt zijn. Deze spons is in staat om direct water op te nemen. De gistcellen moeten het water op nemen wat zij tijdens het droogproces zijn kwijtgeraakt, voordat zij in staat zijn om de vergisting in gang te zetten. Het celmembraam bestaat uit een geribbeld oppervlak. Na de re-hydratatie ziet het er weer glad uit. In onderstaande figuur is weergegeven hoe het celmembraan reageert wanneer het zich volzuigt met water.

Het re-hydrateren van de gist doe je door het toevoegen van 10 maal het eigen gewicht aan steriel water of steriele wort. In een zakje korrelgist zit meestal 11gram gist, dus is er 110 ml vloeistof nodig. Dit mag absoluut geen gedemineraliseerd water zijn! Voorzichtig roeren en het geheel dertig minuten laten staan. Dit mengel is nu gereed om bij de afgekoelhet wort in het gistvat gevoegd te worden. Let op: er is een verschil in temperatuur tussen onder- en bovengist.

• Ondergist: optimale re-hydratatie temperatuur 21-25 °C
• Bovengist: optimale re-hydratatie temperatuur 25-29 °C

Re-hydrateren wordt gedaan in een aparte beker of schaal. Het doel is om de gist de tijd te geven om de alle functies te herstellen voordat het aan het wort wordt toegevoegd. Als de gist eenmaal ge-re-hydrateerd is kan het een beperkte tijd bewaard worden. Er kunnen zich bacteriën gaan ontwikkelen in de slurry. Deze tijd is sterk afhankelijk van de temperatuur waar deze op bewaard wordt.

• Bewaard bij 25 °C binnen 4 uur opstarten
• Bewaard bij 20 °C binnen 6 uur opstarten
• Bewaard bij 4 °C binnen 18 uur opstarten

Hoeveelheid gist

Droge gist heeft het voordeel dat er goed berekend kan worden hoeveel gistcellen er aan het wort worden toegevoegd voor het opstarten van de vergisting.

Indien men de juiste hoeveelheid gist doseert is men ervan verzekerd dat er een snelle vergisting op gang komt. Een te lage dosering aan gistcellen vertraagt de start van de vergisting en vergroot de kans dat bacteriën de overhand krijgen. Bedenk dat vergisting een ‘wapenwedloop’ is tussen het goede en het kwade. Waarbij het goede natuurlijk de gistcellen zijn en het kwade de bacteriën. De vergisting start direct, maar de CO₂ belletjes en de typische vergistingsgeuren zullen pas na enige tijd waarneembaar zijn. Voor bovengist is dat 12 tot 24 uur en voor ondergist 16 tot 32 uur.

De aanbevolen vergistingstemperatuur varieert per gisttype en moet altijd gevolgd worden wil je een goed resultaat krijgen. Ga bij voorkeur aan de lage kant zitten met de vergistingstemperatuur. De temperatuur in het vat stijgt altijd nog wel 3 tot 5 °C, afhankelijk van de hoeveelheid. Hoe hoger de temperatuur is bij de start van de vergisting, hoe sneller de vergisting zal starten. Het toepassen van hoge vergistingstemperaturen zal wel tot gevolg hebben dat er meer esters en diacetyl gevormd wordt. Dit zijn over het algemeen ongewenste vergistingsbijproducten. Om de diacetyl te verlagen kan het helpen om aan het einde van de vergisting de temperatuur gedurende een dag te verhogen met een aantal graden. Voor de lagering na de hoofdvergisting is een lage temperatuur noodzakelijk, zodat de gistcellen goed uitvlokken en naar de boden van het gistvat zakken. Een goed gebrouwen en vergist bier is snel te herkennen aan de helderheid.

Het effect van zuurstof is alleen van belang bij de start van de vergisting. De gist zit dan in de aerobe vergisting en is dan voornamelijk bezig met vermenigvuldiging. Dus als je gedurende de gehele vergisting zou beluchten maak je vrijwel geen alcohol aan maar wel zeer veel gist cellen. Alleen in de anaerobe vergisting is er sprake van alcohol vorming. Zuurstof moet daarom alleen maar in de eerste 10 tot 18 uur van de hoofdvergisting worden toegevoegd. Indien er een grote giststarter is toegevoegd kan dit zelfs geheel achterwege blijven. Het toevoegen van zuurstof kan ook een verhoogd niveau van aldehyde en diacetyl in het bier tot gevolg hebben.

De gist wordt niet alleen voor de hoofdvergisting gebruikt maar ook voor de nagisting op fles. Niet alleen om het bier te verzadigen met CO₂, er zijn nog enkele andere redenen voor de navergisting: de aanwezigheid van levende gist in de fles voorkomt dat het bier oxideert en vergroot de houdbaarheid van het bier. Het versterkt het mondgevoel en de rondheid van het bier en je kan overwegen voor de navergisting een andere gist toe te voegen, bijvoorbeeld een type dat goed op de bodem van de fles blijft plakken en zo het bier goed helder houdt. De hoeveelheid suiker moet altijd berekend worden voor het type bier dat er gemaakt is. Niet ieder bier heeft evenveel koolzuur nodig.

Als vuistregel kan je stellen dat twee gram suiker één gram CO₂ geeft. Als je daarnaast veronderstelt dat er in het bier geen CO₂ is opgelost, dan geeft tien gram suiker per liter bier een verzadiging van vijf gram CO₂ per liter in je bier. Indien je bier reeds twee gram CO₂ per liter bevat, behoeft er maar zes gram suiker per liter te worden toegevoegd. Op de website van Brewersfriend is een goede rekentool te vinden: http://www.brewersfriend.com/beer-priming-calculator/

Vergelijking van Korrelgisten

Fermentis heeft een studie uitgevoerd naar de karakteristieken van de gisten met als doel de verschillende gisten onderling te kunnen vergelijken onder vergelijkbare omstandigheden. Onderzocht is vergistingssnelheid en vergistingsgraad, vermogen om maltotriose te kunnen omzetten, alcoholtolerantie, de flocculatie-eigenschappen en het aromaprofiel. Het wort was in alle gevallen 18 ° Plato, wat vergelijkbaar is met een SG van 1.072. De grafieken geven de vergistingsgraad afgezet in de tijd weer. Daarmee is ook zichtbaar hoe de snelheid van de vergisting verlopen is.

Het vermogen om Maltotriose om te zetten is weer gegeven in onder staande grafiek. De eenheid is de resterende maltotriose na de vergisting.

In onderstaand schema wordt de alcoholtolerantie van de verschillende gisten afgezet tegen de volumeprocenten alcohol.

Flocculatie, is het vermogen van de gist om te aggregeren, ofwel het vormen van vlokken die sneller uitzakken. Een hoog flocculente gist zakt snel uit naar de bodem en zal dus snel een helder bier geven omdat er weinig cellen in oplossing blijven. Het omgekeerde is ook waar, een laag flocculente gist zal langzaam uitzakken en een troebellig bier geven. De aanwezigheid van Ca⁺⁺ (calcium) verbetert de flocculatie van de gist. Denk daarbij aan waarden van 100 mg/l.

Aroma’s worden vaak door de gist geproduceerd en geven iedere bierstijl zijn specifieke eigenschappen. Er zijn een aantal hoofdgroepen: fruitig, kruidig, bloemig en neutraal. De onderstaande tabel geeft van de Fermentis gisten de aroma’s weer die zij voornamelijk produceren.

Bron

Tips and Tricks, Fermentis guide on yeast and fermentation for craft brewers

Theo van Eijden

Was ons vorige nummer een pracht van een special geworden, nu ligt er weer zo’n apart exemplaar op uw schoot: het jubileumnummer, 20 jaar 't Wort Wat!!

Ik denk niet dat ik u veel hoef te vertellen. Menigeen heeft al heel wat jaartjes't Wort Wat! meegemaakt, al dan niet thuis, met dit blad ter lering ende vermaak, of op de clubavonden en brouwdagen zelf.

Al heel wat clubrecepten en brouwdagen heeft mijn installatie gezien. En dan al die miljarden gistcellen die via de club bij mij thuis een heerlijke brouwsel in mijn glas deden sprankelen.

Over gistcellen gesproken. Ik las net in een krantenartikel dat men op de universiteit van Leuven heeft ontdekt dat de geur van gist fruitvliegen aantrekt en dat deze gistcellen bij aanraking op de fruitvlieg blijven plakken en daarmee hun verspreidingskans vergroten. Ik was al zo verbaasd dat het aantal fruitvliegen bij mij thuis zo enorm aan het toenemen was… Maar bedenk dat de co-evolutie van de fruitvlieg en de gistcel ervoor heeft gezorgd dat de gistcel esters aanmaakt om de vliegjes te lokken en daarmee ons eeuwige vreugd schenkt met deze overheerlijke geuren in ons bier!

U ziet: ook in onderzoeksland worden nog leuke dingen ontdekt. Zo leren wij allemaal van elkaar. Dat is de reden dat ik mijn column ben begonnen. Ik was destijds het eerste leerstadium in brouwen voorbij en vooral in het begin kon ik via mijn column aan nieuwe beginners laten zien wat er te doen valt als brouwer en waar je tegen aan kan lopen. Dat is gaandeweg overgegaan (we lezen nu column no. 55!) naar het vertellen over mijn brouwsels; diverse zaken die ik via boeken en anderszins binnen haal, met name geschiedenis van het bier, brouwtechnieken en af en toe ook wat receptuur. En ik blijf experimenteren (gewoon bier kan je namelijk ook direct in de winkel halen, of bij de clubleden die commercieel zijn gegaan). Enig nadeel: een experiment kan ook tegenvallen. En zoals onze voorzitter mij pas toefluisterde: het leven is te kort om slecht bier te drinken. Weggooien en een betere fles pakken. Maar de kleinste hoeveelheid wort waar ik mee uit de voeten kan is 10 liter, en dat zijn dan uiteindelijk 30 flesjes die je na proeven moet gaan leeggooien. Oei, dat doet wel pijn… en er komen weer vele fruitvliegen op af…

Maar bij dezen heb ik dan toch even een terugblik geworpen op mijn columnistenbestaan bij 't Wort Wat! Ik hoop nog veel te mogen bijdragen aan onze bloeiende vereniging.

Proost,

Ben Jacobs

VIJFHUIZEN – Nu eens geen schaar of doek als middelpunt van een opening maar een flesje aardappelbier. Met de overhandiging van het eerste flesje van het eerste brouwsel zondagmiddag aan cultuurwethouder Derk Reneman was de opening van de kunsttentoonstelling ‘Op de Plaats Rust’ een feit.

Het kan niemand in de polder ontgaan zijn dat momenteel de landschapsmanifestatie Ringbiënnale aan de gang is. In aanloop daarvan stuurde gastcurator Iris Dik in opdracht van het Kunstfort bij Vijfhuizen zes kunstenaars en ontwerpers op pad met de opdracht met bijzondere plekken en bijzondere mensen terug te komen. En met succes, want zij brachten de polder op een verbeeldende manier tot leven. Van een tractordans tot een proeverij van aardappelbier, van slootwandelingen tot een waterlaboratorium.

Henriëtte Waal, een van de kunstenaars, benadrukte de Meer vanuit het gewas en koos voor de aardappel. Niet zonder reden. “Ontwerpers kunnen veel doen met aardappels, een knolgewas heeft geen last van fijnstof dat hier in zo’n ruime mate aanwezig is en middels de aardappel zijn Schiphol en de boeren hier dichter bij elkaar te brengen.” Waal voegde de daad bij het woord. Ze brouwde bier van de Meerlander, dé Haarlemmermeerse pieper bij uitstek, ontwierp frietzakken en etiketten voor de flesjes om de aardappel, de boer en het bier op Schiphol te introduceren.

Nadat Holger Nickisch, directeur van het Kunstfort, de vele aanwezigen had aangeraden toch vooral te genieten van de prachtige polder en wethouder Reneman de dynamiek van Haarlemmermeer in velerlei toonaarden had bezongen was het moment aangebroken om in de tentoonstellingsruimte het aardappelbier te proeven. Als wijnliefhebber liet Reneman eerst zijn neus het werk doen. Na het eerste slokje luidde zijn proefnotitie: ‘een rijk, hoppig en smaakvol bier’. De bijzondere smaak kreeg het bier door aardappelschillen te laten meegisten en een deel van de mout te vervangen door aardappels. Het bier is gebrouwen in samenwerking met amateurbierbrouwvereniging ’t Wort Wat uit Hoofddorp.

Tegen een decor van favoriete aardappelrassen van lokale telers toonde Waal een nieuwe, bijna exotische pieper van een compleet nieuw ras dat nog volop in ontwikkeling is. Megagroot, paars van binnen en heel gezond vanwege een hoog vitaminegehalte en veel antioxidanten.

De vertaling van de reis van de kunstenaars door de polder is nog tot en met 30 november te zien op het Kunstfort in Vijfhuizen (NH). Van reuring naar rust. Op de plaats rust.

tekst:  Frans Witteman

foto: Trudy Witteman

bron: www.HCnieuws.nl

Mijn brouwruimte is de inpandige garage, daar staat géén auto in. Twee werkbanken: één voor timmer- en knutselwerk, de ander voor mijn brouwwerkzaamheden en verder een rek met bierspullen en de potten met zelf ingemaakte jam, appelmoes, soepen enz.

Sinds ik er hier mijn bier brouw, heeft de vloer er nog nooit zo schoon uitgezien. Minstens eens per week gaat de ‘mop’ erover om eventuele bierresten en stof te verwijderen. Je zou ook hier kunnen spreken van een ‘Reinheitsgebod’. Ik moet bekennen dat ik nog nooit zo netjes op mijn werkplek ben geweest. Ook de brouwmaterialen worden direct na gebruik gereinigd, maar soms loopt het wel eens mis. Dat later.

Omdat het een garage is, is er veel ventilatie. Het zou erg moeilijk zijn om me daarin, met de uitlaatgassen van mijn auto, van ‘kant’ te maken. Wat blijkt? Die ventilatieopeningen zijn ook groot genoeg voor muggen! Nu viel het me op dat ik met zo'n elektrische mepper een hele tijd bezig kon zijn voordat ik ze allemaal geëlektrocuteerd had. Steeds kwamen er weer te voorschijn, tot ik het ontdekte van die ventilatie. Voorheen zag je ze nauwelijks in de garage maar nu zijn ze er met velen. Wat hebben ze er te zoeken?

Kort geleden ontdekte is waar ze zo gek op zijn. Niet alleen op mijn bloed maar ook biergist. Ik ontdekte dat toen ik gestoord werd in mijn schoonmaakwerkzaamheden. Uit een gistingsvat had ik wat depot in een Erlenmeyer gedaan en werd weggeroepen voordat ik eraan dacht die af te dekken. De volgende dag zat de fles ‘vol’. Wèl met muggen, maar geen fruitvlieg ertussen te bekennen. Op een trespa blad, ook nog niet schoon gemaakt, zaten ze (ja, het zijn vrouwtjes) met hun pootjes vast in het gemorste depot dat zó kleverig was dat ze erin vast bleven zitten.

Ik ga de proef nemen met een wespenvangglas, eens kijken wat dat oplevert. En tevens de ventilatie maar afdekken met horrengaas. Zijn er meer brouwers met dezelfde ervaringen?

Jean-Pierre Bylard

Shot

Blijkbaar vind de mens een getapt biertje (of eigenlijk bijna altijd een pilsje) het summum. Dat is wat je in de kroeg drinkt en eigenlijk willen we dat thuis ook. De kroeg heeft daarmee blijkbaar een standaard gezet van hoe wij ons bier drinken. In een glas met twee vingers schuim. Helaas wordt lang niet altijd aan de ‘2 vingers’ schuim voldaan en ga je soms met twee handen vol glazen weg waarbij het gemiddelde aantal vingers schuim zomaar rond de drie ligt. En dan wordt bier best duur. Ik zelf los dit meestal op door een bier te drinken wat in de fles geserveerd wordt. Dan kunnen ze er eigenlijk niets meer aan verknallen.

Maar goed, het gaat nu even over thuis tappen. Gezien het aantal verkrijgbare apparaten hiervoor vinden we dat erg leuk. Als ik terugdenk aan mijn bier begintijd, waarbij je bij een goed gesorteerde slijter een krat Hertog Jan haalde (al was het alleen maar om te laten zien dat je er verstand van had, weet u nog?), waren er toen ook wel eens feestjes waarbij het de moeite waard was om een tap te regelen. Dat was het toen ook al helemaal. Je moest dan iemand kennen die een tap had en die waren er niet veel, of weer bij die goed gesorteerde slijter vragen of je niet op de één of andere manier aan een tapje kon komen. Meestal lukte het wel. Het tapresultaat varieerde over de avond en liep van alléén schuim tot géén schuim, maar leuk was het wel. Natuurlijk ben ik niet zelf bier gaan brouwen om getapte pilsjes te drinken, maar dat is een ander verhaal.

Het thuis tappen is in de loop der tijd wél makkelijker geworden. Heineken heeft daarbij best een grote rol gespeeld. Zo heeft Heineken samen met Philips de basis gelegd voor de Beertender. Natuurlijk is Philips uit deze samenwerking gestapt, omdat zij het meer zagen zitten ook andere merken dan Heineken te kunnen tappen. Heineken heeft de Beertender uiteindelijk samen met Krups op de markt gebracht. Philips heeft, samen met InBev, de Perfectdraft op de markt gezet. Voor de Perfectdraft zijn maar liefst 21 bieren beschikbaar. Als we het hebben over de Beertender, dan praten we over vaatjes van het concern Heineken met een inhoud van 4 liter. De Perfectdraft van Philips/InBev gebruikt vaatjes van 6 liter. Er kwam ook nog een ander apparaat op de markt: de Wunderbar Cooler. Gemaakt door een bedrijf uit Hoofddorp (oké, vertel maar… wie?) en slim omdat deze alle 4, 5 en 6 liter vaatjes aan kan. De perfecte thuistap zou je zeggen, maar niet meer verkrijgbaar. Heineken heeft ook nog zo'n kant en klaar 4 liter tapvaatje waar geen apparaat voor nodig is op de markt gebracht.

In 2008 kwam Grolsch met de CheerSCH. Een apparaat met een 2 liter fles waar je een paar onderdelen omheen zette en je had een tapje. Het was geen succes en in 2011 stopten ze er alweer mee. Blijkbaar vond Heineken dit wel een mooi maatje, want die hebben zojuist ‘The Sub’ geïntroduceerd. Een apparaat waar een ‘Torp’ van 2 liter liggend ingeschoven wordt. De ‘Torps’ kunnen gemakkelijk worden gekoeld in de koelkast. Ben benieuwd of The Sub met Torp de nieuwe standaard gaat worden.

Wat mij opvalt is dat we thuis dus steeds kleinere hoeveelheden in ons tapje willen hebben. En daar ben ik eens over na gaan denken. Ik drink zelf altijd allerlei biertjes op een avond. Ik wil niet een hele avond hetzelfde bier moeten drinken. Daarom heb ik zelf een apparaat in elkaar gesleuteld. Het is bijna marktrijp en het kan elk merk bier aan. Dat bier koop je gewoon zoals je altijd bier koopt. In een fles of een blik, wat jij wilt.

Mijn nieuwe apparaat kan iedere fles of blik van 30, 33 en 50 ml aan. Dus géén vaatjes. Dus nog minder dan 2 liter. We willen tenslotte steeds minder in een tapje. Je koelt de biertjes die wilt tappen op normale wijze in de koelkast. Als je zover bent, pak je het gewenste biertje uit de koelkast en stop je het aan de achterkant in de cylinder. In geval van een flesje met kroonkurk gaat de kroonkurk er eerst in, en bij een blikje de onderkant eerst. Daarna doe je de achterkant weer dicht. Mijn apparaat positioneert de fles of het blik voor een naald en drukt de fles of het blikje over de naald heen. De naald gaat dus dóór de kroonkurk of het blik heen. Er kan via de naald CO₂ in het bier worden gepompt en tevens kan het bier er uit worden gehaald. Vervolgens ‘tap’ je het bier uit het flesje in het juiste glas. Zo heb je nooit oud bier en krijg je het ‘vat’ altijd leeg. Op dit moment nog niet geschikt voor beugelflessen, maar daar werk ik aan. En het mooie is, als je vrienden over de vloer hebt hoef je niet allemaal hetzelfde bier te drinken. Ben je alleen, kun je toch een tapje gebruiken. Perfect toch?

Maar ook voor de toekomst heb ik al een idee klaar. Ik heb een Nespresso apparaat omgebouwd om bier mee te ‘tappen’. Ik ga de cupjes ‘shot’ noemen. In die ‘shots’ zit dan zo'n kleine hoeveelheid bier, dat je dit ook op je werk tussendoor kunt drinken. Moet je natuurlijk niet iedere tien minuten terug naar het apparaat gaan om een volgende ‘shot’ te halen. Deze ‘shots’ ga ik uiteraard zelf leveren gevuld met allerlei lekkere soorten bier. Ook krijgen de ‘shots’ kleuren die iets zeggen over de soort en het alcohol percentage. Het verschil met de gewone Nespresso cupjes is, dat je deze ‘shots’ in de koelkast bewaart. Dus straks heeft iedereen naast zijn Nespresso ook een Bierpresso staan die telkens één shot bier produceert. Ik ben van plan er ook kleine glaasjes ter grootte van een borrelglaasje voor te gaan leveren. Precies genoeg voor één shot! Nu alleen kijken of ik George zo gek krijg om mee te doen in de reclamecampagne. Anders wordt het waarschijnlijk Bennie Jolink.

Peter Hompe

De vereniging bestaat 20 jaar, en organiseert vele activiteiten. We kunnen wel stellen dat we een zeer succesvolle vereniging op vele gebieden zijn. En dat dankzij alle vrijwilligers, die zich (soms dagelijks) inzetten voor de vereniging.

Uiteraard zijn er veranderingen geweest door de jaren heen. Zo'n vereniging ontstaat door een groeiproces, een groeiproces dat wordt bewaakt door het bestuur (ook vrijwilligers!).

Om toch even bij al het moois van de afgelopen jaren stil te staan, volgt hieronder een kort overzicht van wat er de afgelopen 20 jaar allemaal gebeurt, de belangrijkste wapenfeiten.

Het 't Wort Wat logo heeft verschillende verschijningsvormen gekend.

In het clubblad van oktober 1995 werden drie mogelijke logo's gepresenteerd. Op de clubavond van november 1995 werd gestemd, en het is uiteindelijk het meest linkse logo geworden, een zwart/wit logo met een klassieke uitstraling.

Het huidige werd in 1999 ontworpen. Dat had juiste een modernere uitstraling en is in kleur. Er zijn in de loop der jaren kleine kleurvariaties geweest in het logo, maar verder is het altijd hetzelfde gebleven.

In het kader van 20 jaar 't Wort Wat staan hier beide logo's naast elkaar.
Met dank aan Arjen van der Holst voor het digitaliseren en bewerken van beide logo's!