Kijk eens wat dieper in je glaasje

Heb je ooit wel eens stil gestaan bij het glas waar uit je eigen gebrouwen bier gedronken wordt. Ik ben in ieder geval na een aantal biertjes in hogere sferen geraakt en op het idee gekomen om dit onderwerp maar eens goed tegen het licht te gaan houden. Bier kan je drinken uit pullen en glazen. Het bijzondere aan glazen is dat deze van glas zijn gemaakt maar dat pullen van aardewerk, glas of zelfs tin kunnen zijn. Nu is dit op zich niet zo’n schokkende openbaring. Dit is allemaal wel begrijpelijk. Echter de wetgeving heeft zich met het bierglas beziggehouden en dat heeft de zaak danig gecompliceerd gemaakt. Zo zijn er in diverse landen van de wereld verplichte inhoudsmaten van het glas waaruit het bier gedronken wordt. Daarnaast is er nog de traditie die het mogelijk nog specifieker maakt, want niet ieder bier mag of hoor je in een willekeurig glas uitschenken. Wat mijn vooral geïntrigeerd heeft zijn de benamingen die we aan de diverse glasvormen hebben gegeven. Opmerkelijk is wel dat er gesproken wordt over Duitse/Midden Europees, Belgisch/Nederlands en Engels/Ierse glastypen. Dit maakt gelijk duidelijk waar de oorsprong ligt van de huidige biercultuur. De vorm van het glas is mede bepaald door de traditie die er is bij de wijze van tappen en of er wel of niet schuim op het bier  ‘hoort’ te zitten. De vorm van het glas ondersteunt in bepaalde gevallen het behoud van de schuimkraag. Ook het vasthouden van het aroma door de vorm van het glas maakt dat er bepaalde vormen zijn en dat deze specifiek zijn voor een bepaald bier type. Dan is er nog de voet waar het glas op staat. De reden dat deze wordt toegepast is om te voorkomen dat de warmte van de hand van de drinker doortrekt in het bier.

In dit verhaal zal ik trachten alles tot een overzichtelijk en begrijpelijk geheel samen te vatten. De diverse glasvormen worden beschreven en daar waar er een specifiek bier bij dit type hoort zal dat worden aangegeven. Eventueel zal alles in een historische context worden gezet.

Amerikaans Pint Glas

Het Amerikaanse pint glas is het meest algemene bierglas in de USA. Het is conisch van vorm zonder de typische welving van de Engelse tegenhanger. Dit glas is vaak ook dikker dan de Europese tegenhangers. De inhoud kan variëren maar is meestal 16 fl oz (454 ml) of 20 fl oz (568 ml). Dit type glas wordt ook wel aangeduid met Shaker.

Ballon glas

Dit glas heeft een relatief korte steel met een bol glas en een kleine opening. Het vloeistof oppervlak is door deze vorm tamelijk groot waardoor er veel aroma kan verdampen. De smalle opening helpt hierbij met het vasthouden van deze aroma's. Een andere aanduiding voor dit glas is snifter (GB) of Bolleke of Prinske (België). Vooral aromatische bieren zijn bij uitstek geschikt voor dit glas. De inhoud van deze glas is tamelijk beperkt, 180 tot 240 ml. Het is eigenlijk het kleine broertje van de Tulpglazen. Om het aroma goed tot zijn recht te laten komen kunnen ze maar tot de helft gevuld worden. Een bier dat hierin goed tot zijn recht komt is een Imperial Stout, Barely wine of Belgische Sterke Ale.

Bierpul

Een bierpul is een aanduiding voor drinkwaar gemaakt van geglazuurd aardewerk en zijn altijd voorzien van een handgreep. Vaak zijn ze overmatig gedecoreerd met versieringen en bedoeld als souvenirs of collector items. Ze vinden hun oorsprong in de 16e eeuw in Duitse taalgebieden. Deze kunnen gemaakt zijn van keramiek, tin, porselein, hout, zilver of kristal. Ze kunnen een open bovenkant hebben maar vaak zijn ze ook uitgerust met een scharnierend deksel van tin. Een lip aan de deksel maakt dat deze met de duim makkelijk geopend kan worden. Het verhaal gaat dat het deksel uit de middeleeuwen stamt ten tijde van de pest. Het moest voorkomen dat er vliegen in het bier kwamen. Dit type drinkwaar is er vaak met inhoudsmaten van halve of hele liters. In het Engels wordt deze aangeduid met de benaming Tankard, en in het Duits met Mass als het een inhoud van 1 l betreft. Een andere Duitse aanduiding is een Stein, Beer Stein, SteinKrug, Humpen, Bierseidel (Oostenrijk), Schnellen (Berlijn), Halber (Noordduitsland) of Walzenkrug. In Beieren kan een Seidel of een Halbe een volume van 0,535 liter bevatten, terwijl de Oostenrijkse Seidel een inhoud van 345 ml heeft. De Krugel of Halbe staat voor de inhoud van 0,5 l. De Luxemburgse Humpen is een maateenheid voor een standaard bierglas met een inhoud van 0,5 l.

Bokaal en kelkglas

Een bokaal (van het Italiaanse Boccale) of kelk is een grote drinkbeker of kom van metaal, hout, klei, glas of ander materiaal met een wijde brede bolvorm en een steel met voet, die gebruikt wordt sinds de middeleeuwen. De Engelse aanduiding voor dit type glas is Goblet. Brouwerijen welke hun bier gekoppeld hebben aan dit typische glas zijn o.a. Orval, Rochefort en Berliner Weisse. De bokaal is naar vorm en structuur verwant met de kelk. In de 15e en 16e eeuw werd het tot pronk- en toonbeker en als zodanig vaak ingelegd met goud of zilver en rijk versierd met reliëf, vrijstaande figuren en emaille, edelstenen of parels.

De pronkbokalen werden vaak uitgerust met een deksel met knoppen en grepen, vaak in de vorm van hoofden of figuren. Aan de zijde van buik en deksel werden vaak munten ingelegd. Deze vorm, die uit de gotiek afkomstig was, werd gehandhaafd tot in de 18e eeuw. Er zijn twee glazen met deze vorm de kelk of Goblet en de bokaal of Chalice. Het verschil tussen deze twee is dat de eerst genoemde van dunner glas is gemaakt. De bokaal of chalice is een zwaar en dikwandig glas.

Bieren die geschikt voor dit type glas zijn Belgische Ale, Dubbel bock, Quadruppel en Eisbock. Kortom, voornamelijk bieren die je wat langzamer pleegt te drinken.

Distel glas

Dit distel glas is het enige glas dat je kan gebruiken om van een Scotch Ale te kunnen genieten. Het glas heeft de vorm van de distel bloem (vandaar de naam), dat is de nationale bloem van Schotland. Ideaal voor iedereen die Scotch ales houdt. De inhoud van het glas is relatief klein, 12 fl oz. ofwel ongeveer 340 ml.

Fluitje

Een fluitje is een smal soort bierglas dat recht en hoog is. In sommige streken wordt het ook aangeduid onder de naam buisje, pijpje of pieke. Het is eigenlijk een verkleinde versie van het Jonkerbierglas. Het fluitje is vernoemd naar het champagneglas flute. Het heeft de zelfde vorm, echter zonder voet. Het glas is vooral in Nederlands Limburg erg geliefd en is hier dan ook het standaard glas voor pils. In de jaren '60 van de vorige eeuw heeft Guus Brand (vroegere directeur van de Brand Bierbrouwerij) dit glas ontwikkeld. Zijn filosofie was dat men door de dunne wand van het glas het bier direct proefde.

De inhoud van het glas is tegenwoordig 200 ml in Nederland en 250 ml in Vlaanderen. Zijn smalle hoge vorm bevordert de houdbaarheid van de schuimkraag en de kleur en de opstijgende koolzuurbelletjes komen ook goed tot hun recht.

Hoegaarden witbier glas

Het glas van Hoegaarden is een glas speciaal ontworpen is als reclame-uiting en ter vergroting van de merkbekendheid van Hoegaarden witbier. Sommigen beweren dat het glas afstamt van de jampotten waaruit de dorpelingen hun bier dronken. Niet geheel toevallig werd de jam, ook een streekproduct, in zeshoekige potjes verkocht. Het is een opvallend karakteristiek hexagonaal vormgegeven glas.

Imperial Pint glas

Dit is een pintglas in Engels stijl welke een welving heeft op ongeveer 5 cm van de bovenrand. Dit type glas heeft een vaste inhoud van een imperial pint ofwel 20 fl oz (568 ml). Dit glas is typisch voor Engelse Ales en Lagers. Heel bekend is het glas van Guinness dat dit type als beeldmerk heeft gekozen. Je zult nooit een Guinness in een café krijgen zonder dit glas.

Jonker bierglas

Een jonker is een recht en hoog soort bierglas. De inhoud van het glas is 300 of 500 ml. Een 200 ml groot glas wordt een fluitje genoemd en is ook iets smaller. Volgens bierkenners komt het aroma van bier in dit glas niet goed genoeg tot zijn recht. Daarom wordt het glas vooral gebruikt voor laag-alcoholische bieren, zoals pils, in plaats van hoog-alcoholische bieren, die meer aroma hebben. Die laatsten worden dan ook meer in een bokaal gedronken.

Koetsiers glas

Het koetsiersglas is een bierglas zonder voet, maar met een vaak van hout gemaakte standaard ter ondersteuning. In de tijd van Napoleon was brouwer Pauwel Kwak uitbater van koetsiersherberg De Hoorn in Dendermonde. Omdat de koetsiers hun koets niet in de steek mochten laten, liet Kwak een speciaal glas maken met een bolle onderkant, die in een houten houder hangt. Die houder werd bevestigd aan de koets. De koetsiers konden op die manier hun glas veilig bij de hand houden. Het voetje om de houder neer te zetten werd er later aan toegevoegd. Zo kwam het koetsiersglas aan z'n naam. In de bolle onderkant zit, in verhouding een kleine opening, waar het glas, naar boven toegezien, breder wordt. Als het glas te snel leeggedronken wordt komt in één keer een grotere hoeveelheid bier vrij. Als men daar niet op verdacht krijgt men de lading over zich heen. Te vergelijken met een laars, waarbij de punt bij het drinken naar boven wijst. Een koetsiersglas dwingt de drinker om zijn bier met zorg te drinken. Bekende voorbeelden van dit soort glazen zijn die van Pauwel Kwak Ook kortere vormen van dit glas bestaan. Daar is het risico op de vloedgolf niet aanwezig omdat er geen bolling is.

Pilsglas

Het pilsglas wordt gebruikt voor de meeste typen lichtgekleurd bier. Ze zijn over het algemeen kleiner dan een pint glas. De inhoud varieert: 200, 250, 300, 330 of 400 ml. Ze zijn hoog en smal en hebben een welving. De kleur van het bier komt goed tot zijn recht omdat het een smal glas is, het licht valt hier goed doorheen. Ook de opstijgende koolzuurbellen zijn goed waar te nemen. De wijdere bovenzijde bevordert het behoud van de schuimkraag.

Pint glas

Dit is het algemeen type bierglas. Het is niet bijster origineel, maar goed genoeg om de klus te klaren. Pint glazen lopen taps naar buiten vanaf de onderkant. Deze tapsheid is zeer gering. Pints komen meestal in twee maten: standaard en imperial. Het standaard pint glas bevat over het algemeen 16 fl oz, een Amerikaanse Pint. Een imperial pint glas heeft meer inhoud: ongeveer 20 fl oz (568 ml). Een pintglas heeft vaak een rug of rand op ongeveer 1/4 tot 1/8 van de bovenzijde van het glas. Deze rand is van praktische aard: de rand helpt voorkomen dat de kwetsbare rand van de pint glazen beschadigd raakt als het glas omvalt. Het maakt het glas ook makkelijker stapelbaar. Vergelijkbare glazen met deze naam zijn onder andere: pub, becker (Duits), nonic, tumbler. Er zijn veel subsoorten in deze categorie.

Pintje

Een pintje is het Vlaamse woord voor een glas pilsbier. Het glas kan een boerke, een ribbel- of een voetglas zijn en heeft een inhoud van 250 ml. Wanneer de inhoud meer dan 250 ml is, is het geen pintje meer maar een 33'er, een halve liter of een liter. In België kan een pintje in de meeste cafés besteld worden door middel van het opsteken van je pink en daarna het aantal ‘pintjes’ dat je als klant wenst. Dit is een manier die overal wordt toegepast

Pokal glas

Typisch een lang, slank en spits toelopend 340 ml glas, in de vorm van een trompet. De steel is kort en het glas loopt hoog uit. Een Pokal is een Europees Pilsner glas op een voet. Bevordert de houdbaarheid van de schuimkraag. Vooral bedoeld voor pilsner bieren, Schwarz en Lambiek.

Prinske

Een prinske is in België een regionale benaming voor twee verschillende soorten bierglazen. Het ene is nagenoeg recht, breed en niet al te hoog. Dit prinske wordt vooral gebruikt voor pilsbieren. Het andere is een schijnbaar kleinere versie van het bolleke (bokaal) met een nauwere opening. Dit soort glazen wordt vooral voor amberkleurige bieren gebruikt.

Stange glas

Dit is een smal cilindrisch glas zonder welving. Voornamelijk bedoeld voor de Duitse bieren waaronder de Alt en de Kolsch. De Stange is het Duitse woord voor stok of staaf. De inhoud van een glas is 100 tot 200 ml.

Toby jug

Een Toby Jug word ook wel aan geduid als Fillpot (Phillpot). Dit is een aardewerk beker in de vorm van zittend persoon of het hoofd van een bekend persoon, vaak die van een Engelse koning. De figuur is zittend uitgebeeld met in zijn ene hand een bierpul en zijn andere een tabakspijp en een hoofddeksel (tricorn). De kledij is vaak 18e eeuws.

Tulpglas

Een tulp glas heeft deze naam gekregen omdat het doet denken aan de vorm van de tulpenbloem. De vorm van het glas maakt dat niet alleen het aroma van het bier goed vastgehouden wordt maar ook dat er voldoende ruimte is om een grote schuimkraag te bevatten. Het glas is vooral bekend van Duvel maar eigenlijk alle Belgische bier zijn geschikt voor dit glas. Daarnaast is ook een Scottisch Ale en barley wine bijzonder geschikt voor dit glas. Het is een heel populair glas.

Vaasje

Een vaasje, Amsterdammer, Rotterdammer, emmer of boerke, is een taps toelopend bierglas. Het wordt gebruikt voor pils met een laag alcoholpercentage. Er zijn verschillende maten: 230, 250, 300 en 330 ml. In tegenstelling tot het tulpglas is er geen gewelfde bovenrand, maar loopt het glas van boven naar beneden schuin naar binnen af. Het verschil tussen een Amsterdammer en Rotterdammer is dat de Rotterdammer een goudkleurig randje heeft. Het onderscheidt zich van het normale bierglas omdat het aan de onderzijde niet voorzien is van verticale ribbels, zoals in Belgische cafés het meest gebruikelijk is.

In Vlaanderen wordt dit glas een boerke genoemd.

Weizenglas

Dit is een hoog glas, je kan stellen het hoogste bierglas dat er is. Het wordt voornamelijk gebruikt voor weizen of tarwe bieren. Heeft zijn oorsprong in het zuiden van Duitsland en Oostenrijk. Deze glazen zijn smal aan de bodem en lopen naar boven toe wijder uit. Deze vorm maakt dat het aroma en het schuim van het bier goed behouden blijft. Weizenbieren staan erom bekend dat ze een grote/dikke schuimkraag produceren. De glazen hebben daarom een inhoud van meer dan 500 ml zodat het schuim erin behouden kan worden.

Willi Becher

Is synoniem voor het Duitse standaard glas, Willy Becher. Het heeft veel overeenkomsten met de Engelse en Ierse pintglazen. Kenmerkend is zijn vorm: de onderkant is smal om het midden iets dikbuikige te worden en daarna terug te keren naar een opening met een kleinere diameter. De Willybecher is er in diverse inhoudsmaten; 0,2, 0,25, 0,3, 0,4 en 0,5 l.

De naam komt van de uitvinder Willy Steinmeijer, ooit sales manager bij Glassworks Ruhrglas AG. Hij heeft meegewerkt om de Willybeker de ingetogen vorm te geven. Het glas wordt geproduceerd sinds 1954 en wordt nog steeds verkocht tot wel tien miljoen stuks per jaar.

Referenties

http://beeradvocate.com/beer/101/glassware

http://www.craftbeer.com/beerology/the-right-glass

http://www.beerplanet.eu/index.php?cnt=33&sub=2&accessorytype=3

http://en.wikipedia.org/wiki/Beer_glassware#Pilsner_glass