Brouwen op gas

Gas of elektrisch?

Waar het maischen op elektra nog wel wel wil lukken, komt men tijdens het koken van batches groter dan 15 liter eigenlijk vermogen te kort. In een meterkast van een standaard eengezinswoning zijn de groepen gezekerd met een smeltveiligheid (stop) of een zekeringautomaat van 16 Ampere. Een eenvoudige rekensom leert dat bij de huidige netspanning van 230 Volt het totale maximale vermogen dat aangesloten kan worden op één groep gelijk is aan: 230 x 16 = 3680 Watt of te wel 3,68 kiloWatt. Gewone huishoudelijke verwarmingstoestellen zijn dan ook nooit ‘zwaarder’ dan 3600 Watt.

Het opwarmen naar 100 °C gaat relatief langzaam en een lekker rollende kook zit er vanaf grotere batches niet in. Vergelijk dit met de 8,5kW van de grote brander zoals die in menige thuisbrouwerij gebruikt wordt! Met een 50mBar drukregelaar i.p.v een 30mBar exemplaar is het vermogen nog een beetje op te voeren. Het behoeft geen betoog dat een rollende kook zo een fluitje van een cent is en dat een grote brander favoriet is bij menige thuisbrouwer. Brouwt men uitsluitend kleine batches dan is elektrisch brouwen een economisch alternatief voor het dure flessengas.

Welk gas?

Een ander goedkoop alternatief voor flessengas is aardgas. De grote brander moet dan wel voorzien zijn van een voor aardgas geschikte gaskraan. Kleinere batches kunnen op een gewoon fornuis gebrouwen worden. Voor brouwen binnenshuis dient er op gelet te worden dat er voldoende geventileerd wordt. Raam of buitendeur open!

Ten slotte hebben we de keuze voor gas in flessen: propaan, butaan of autogas. De laatste is een mengsel van propaan en butaan. Net als aardgas (methaan) zijn propaan en butaan eenvoudige koolwaterstof verbindingen uit de groep der alkanen.

Tegenwoordig zien we nauwelijks nog butaan in flessen. Een uitzondering is Campingaz, hoewel dit eigenlijk een mix is met 20% propaan. De relatief kleine tanks Campinggaz zijn het best geschikt voor de recreant want voor de thuisbrouwer die per brouwsel van 20 liter al snel 1,5 kg gas verbruikt is het te duur.

Indien we het tabelletje wat beter bestuderen zien we ook waarom butaan niet zo populair is. Het kookpunt van butaan ligt op -1 °C. Dit betekent dat onder deze temperatuur het gas vloeibaar blijft en niet verdampt. Bij deze temperatuur komt er dus geen gas uit de fles! Nu zul je zeggen: ‘Ja maar bij die temperatuur sta ik niet te brouwen, dus dat is geen probleem’. Het is echter zo dat voor het verdampen van een vloeistof energie in de vorm van warmte nodig is. Deze warmte wordt onttrokken aan de omgeving, waardoor het vloeibare gas in de fles kouder wordt en toch onder het kookpunt kan komen. Bij gezamenlijke brouwdagen wil het in de schuur van aardbeienkwekerij van Duijvenvoorde wel eens wat frisjes zijn, waardoor dit probleem zich gaat voordoen.

Het is dus niet zomaar dat propaan met een kookpunt van -42 °C populair is. Ook bij propaan kan het gebeuren dat bij een omgevingstemperatuur van circa 5 °C de gasfles zo koud wordt dat de verdamping te langzaam gaat. Een duidelijke indicatie is de zichtbare rijpvorming aan de buitenzijde van de gasfles. Het gevolg is dat de vlam kleiner wordt. Dus: gaskraan verder open... fles wordt nog kouder... vlam kleiner... kraan verder open tot... einde oefening. Dit treedt vooral op indien de gasfles nog voor minder dan de helft gevuld is. Wanneer dit tijdens je brouwdag een echt probleem vormt, dan kan je dit verhelpen door je gasfles in een kuip met lauw water te zetten. Propaan is met 3 tot 4 euro per kg prijsgunstiger dan Campinggaz maar het kan nog goedkoper: autogas.

Autogas is een verhaal op zich. Autogas is een mengsel van propaan en butaan. Het propaan en butaan ontstaat bij productie en behandeling van aardgas en aardolie. Autogas wordt in de volksmond vaak LPG genoemd maar ook propaan en butaan zijn dus LPG (Liquefied Petroleum Gas).

Steeds poplairder worden de rode gasdampflessen voor autogas die aan de pomp gevuld kunnen worden. Of dit voor deze wisselreservoirs in Nederland wel of niet is toegestaan laat ik hier in het midden want informatiebronnen op het internet spreken elkaar nogal eens tegen. Ook pomphouders zijn niet op de hoogte van de regelgeving want de een staat dit niet toe terwijl een ander het ‘gedoogt’.

welles/niettes:

• http://www.caravaninformatie.nl/techniek-regels/gas/lpg-gasdampfles/
• http://www.kampeerinfo.nl/nieuws/0-0-72/lpg_autogas_in_caravan_of_camper_legaal_of_niet_legaal.html

Dit type flessen is overigens wel veilig om te gebruiken en geschikt om aan de pomp met autogas te vullen. Probeer dit echter NOOIT met een gewone gasfles. Levensgevaarlijk en verboden!

Ik kan mij voorstellen dat de fanatieke thuisbrouwer graag overgaat naar het goedkope autogas. Toch zijn er aan aantal punten die in overweging dienen te worden genomen voordat men zo'n relatief dure gasdamptank aanschaft.

• Autogas is bedoeld als brandstof in verbrandingsmotoren voor onder andere auto's, heftrucks en boten en is een mengsel van van propaan en butaan waaraan een geringe hoeveelheid glycerine is toegevoegd. Afhankelijk van de buitentemperatuur worden de twee gassen in een bepaalde verhouding gemengd. Rekening houdend met de verschillen in kooktemperatuur tussen butaan en propaan, verschilt de verhouding van dit mengsel naar gelang het seizoen. Gemiddeld is de verhouding 60% propaan en 40% butaan. 's Winters kan de verhouding wel 90%/10% zijn. Hierin schuilt dus een addertje onder het gras!
• Indien men vaak bij lage omgevingstemperaturen brouwt zal er meer propaan opgebruikt worden dan butaan. Als men nu de fles steeds bijvult voordat hij helemaal leeg is zal het aandeel butaan steeds verder toenemen en wordt het gebruik bij lage temperatuur steeds lastiger.
• Verder is het zo dat het vettige additief glycerine maakt dat een gasvlam niet helemaal schoon brandt. In een verbrandingsmotor vormt dit geen probleem maar een kook- of verwarmingstoestel raakt vervuild en dient regelmatig schoongemaakt te worden. Er zijn overigens gasfilters waarmee de gastoestellen beschermd worden. Deze zijn algemeen verkrijgbaar in de recreatiesector voor caravans en campers. Zo'n filter moet na circa 2000liter vervangen worden.
• Uiteindelijk is het de vraag of je met een dure autogas gasdamptankfles veel goedkoper uit bent dan met een gewone gasfles. Gasflessen dienen om de 10 jaar herkeurd te worden. Gezien de hoge kosten voor het keuren van een gasdamptank, moet je ervan uitgaan dat je na 10 jaar het best een nieuwe kunt aanschaffen.

Laat je als thuisbrouwer meer dan 3 keer per jaar je gasfles vullen dan loont het de moeite om alle kosten eens op een rijtje te zetten en uit te rekenen of dit interessant is voor jouw portemonnee.